EYT yasası ile emekli, dul ve yetim sayısının 17 milyona ulaşması üzerine sosyal güvenlik sisteminde reform gündeme geldi.
Şükrü Karaman
AKP TBMM Grup Başkanı Abdullah Güler, “Avrupa’nın gelişmiş ülkelerinde bizdeki gibi 50’lili yaşlarda emeklilik yok. Avrupa’da emeklilik yaşı 65 ve 67, kimisinde 70’dir” açıklaması ile olası reformla emeklilik yaşının yükseltilebileceği sinyalini verdi. Mevcut yasalara göre emeklilik yaşı zaten 65. Anlaşılan bunun üzerinde yaş düşünülüyor. Yıllardır sürdürülen yanlış politikaların bedelini yine emekli olma yaşı yükseltilecek emekçi ödeyecek.
Hükümetin bir süredir emeklilik yaşının yükseltilmesi ve emekli aylık bağlama oranlarının değiştirilmesi gibi düzenlemeleri de içeren yasal çalışma yürüttüğü kamuoyuna yansımıştı. Çalışma aşamasında olan taslağın önümüzdeki yılın başlarında tamamlanıp TBMM’ye sevk edilmesi bekleniyor.
Geçen yılı mart ayında yürürlüğe giren 7438 sayılı EYT yasasından yararlananların emekli olması ile SGK’nın aktif-pasif oranı 1.65’e geriledi. Yani 1.65 çalışan bir emekliyi finanse etmeye başladı. Bir ülkenin sosyal güvenlik sisteminin sorunsuzca sürdürebilmesi için dört çalışanın bir emekliyi karşılaması gerekiyor. Avrupa ülkelerinde aktif pasif oranı 3-1 veya 4-1 olarak değişkenlik gösteriyor.
Hala yüzde 26’lar düzeyinde bulunan kayıt dışı istihdam ve alacakların zamanında tahsil edilememesinden ötürü SGK’nın prim gelirleri azaldı, aylık ödemesi ve sağlık hizmeti gibi harcamaları arttı. Bütçesi yetersiz kaldı. Hali ile emekli aylığını ödemek için Hazine’den katkı sağlanmaya başlandı. Eğer kayıt dışı istihdamın üzerine kararlılıkla gidilir, prim alacakları ödünsüz tahsil edilirse SGK gelirlerinin artacağı aşikar. O vakit aktif-pasif dengesi Avrupa ülkeleri düzeyine yükselir, SGK maddi sorun yaşamaz.
Olası reformda emeklilik yaşının yükseltilmesinin yanı sıra çok yakınılan 4447 ve 5510 sayılı yasalarla yüzde 30’lara dek düşürülen aylık bağlamla oranlarının yeniden yükseltilmesi kuvvetle muhtemel. 12 bin 500 TL gibi son derece düşük aylığın insanca yaşanabilir düzeye çıkarılması için yeni aylık hesaplama yöntemi belirlenmeli, karma aylık sistemi sonlandırılmalı, 2000 yılı öncesi gösterge sistemine geçilmeli, prim kazançları ve prim gün ödeme sayıları eşit olan emeklilerin intibakı gerçekleştirilmeli, aylıklarda eşitlik sağlanmalı ve kök aylıkların iyileştirilmesi için seyyanen zam yapılmalı. Eğer bu düzenlemeler hayata geçirilirse yakınmaları yeri göğü inleten 17 milyon emekli, dul ve yetim insanca yaşanabilir aylığa kavuşur
Yaşta Avrupa ile kıyaslaman emekli, aylıklarında da Avrupalı ile eşit olmak istiyor. Avrupa’da 2012’de Türkiye’den daha düşük 11 ülke varken, 2023 yılında yalnızca 2 ülke kaldı. Hollandalı emekli 2 bin Avro Türkiye’de emekli 217 Avro alıyor. Yükseltilmesi öngörülen yaşta Avrupa , aylıkta Afrika düzeyinde gariban emekli.
