Emekli olmaya hak kazanan çok sayıda çalışan, düşük aylık kaygısından ötürü “Bu yıl mı emekli olayım, yoksa gelecek yıl mı” diye ikilemde kaldı.
Şükrü Karaman
Çalışma yaşamı uzmanları 2025 yılında emeklilik dilekçesi verenlere, bu yıl sonuna dek emeklilik dilekçesi verenlere göre yüzde 35 é yakın daha düşük aylık bağlanacağı değerlendirmesinde bulunuyor. Nedeni de önümüzdeki yıl enflasyonun bu yıla göre düşük olacağı öngörüsü. Yüz binlerce çalışan daha yüksek aylık alabilmek için bu yılın sonuna değin emekli olmaya karar verdi.
Orta Vadeli Programda (OVP) bu yıl enflasyon oranının yüzde 41.5, gayrisafi milli hasıla büyüme hızının yüzde 3.5 olması öngörülüyor. 2025 yılında ise enflasyonun yüzde 17.5 düzeyinde gerçekleşmesi hesaplanıyor. Rakamlar OVP’deki gibi gerçekleşirse aylık farkı yüzde 32 olacak. Hali ile aradaki fark çalışanları bu yıl emekliliğe yönlendiriyor.
Çalışanlar yoksun olmamak için emekli olmayı öne çekerken, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı dilekçe tarihine göre ortaya çıkacak aylık düşüşünü önleme adına yasa taslağı çalışmalarına başladı. TBMM’nin yeni yasama yılında ele alacağı ilk düzenlemelerden birisinin de bu çalışmanın olması bekleniyor. Çalışanlar arasında göreceli hak yitimine yol açacak sorunun bu yıl emeklilik akını yaratacağı, maddi güçlük yaşayan SGK’nın aylık ödemede zorlanabileceği belirtiliyor. Bu nedenle bağlanacak emeklilik aylığı tutarında haksızlığı giderecek yasanın kısa sürede hayata geçirilmesi gerekiyor.
Emeklilik aylığı hesaplanmasında ilk sigortalı olunan tarihe göre, 2000 yılı öncesi, 2000-2008 arası ve 2008 sonrası olmak üzere üç farklı tarih esas alınıyor. Buna göre çalışanın ödediği prim gün sayısı, aylık ortalama kazanç, enflasyon, büyüme hızı, aylık bağlama oranı ve gösterge rakamına göre aylıklar hesaplanıyor.
Enflasyonun yüksek olduğu dönemlerde emekli aylığı da yüksek oluyor Sadece 2024 yılı için değil son iki yılda emekli olanlara yüksek aylık bağlanıyor. 2025 yılında öngörülen enflasyon oranı yüzde 17.5. Önümüzdeki yıl emekli olacaklara düşük enflasyondan ötürü düşük aylık bağlanması söz konusu. Aylık bağlamada enflasyon ve büyüme hızının yanı sıra SGK’ya yatırılan prime ve çalışma yılına göre farklılık olabiliyor. Hükümetin hedefine göre 2024 yılı enflasyonu düşük olacak, 2025 yılında daha da düşecek. Buna göre de 2025 yılında enflasyona göre belirlenen emekli aylığı zammı da düşük olacak.
Eğer çalışılırken alınan aylık yüksek ve SGK’ya tavandan prim ödeniyorsa, emekli olmayıp çalışmaya da devam edilirse önümüzdeki yıllarda bağlanacak aylık da artar. Asgari ücret ve biraz üzerinde aylıkla çalışanlar koşulları yerine getirmişse bir an önce emekli olmaları kendi çıkarına.
2008 yılında hayata geçirilen 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yasası ile aylık bağlama oranı yüzde 70’lerden yüzde 30’lara gerilerken, karmaşık hesaplama sisteminden ötürü emekli aylığı son derece yetersiz oluyor.
Emeklinin prim gün sayısı, aylık ortalama kazancı ve çalışma yılına göre aylık bağlanabilmesi için mutlaka yeni intibak yasası çıkarılmalı. Herkese ödediği prim tutarı ve çalışma yılı süresine göre aylık bağlanmalı. Yoksa 17 milyona yakın emeklinin yakınması dinmez.
5510 sayılı yasanın yerine, aylık bağlama oranlarını yeniden yüzde 70-75 oranına yükseltecek, basit ve anlaşılır aylık bağlama sistemine olanak tanıyacak yeni sosyal güvenlik yasasına ivedilikle gereksinim var. 1999 yılında çıkarılan 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Yasası da emekli aylıklarının düşük bağlanmasında etkili oldu.
