Voleybol sporu yapılan birçok kural değişikliğiyle seyredilmesi en zevkli bir sporlardan birisi olmuştur.
Ergun Mengi
Voleybol sporu yapılan birçok kural değişikliğiyle seyredilmesi en zevkli bir sporlardan birisi olmuştur. Yıllarca, 15 sayı üzerinden servis geçme sistemiyle oynanan oyun, hata yapanın sayı kaybettiği ve 25’de biten setlere döndü; sahaları ayıran orta çizgiye basmak serbest bırakıldı. Bloktan seken top 3 pas içinde sayılmadı, servis karşılamada-savunmada ilk topun hatalı vuruşla dahi olsa çıkarılmasına müsaade edildi. Servis, arka çizgiden istenilen noktadan atılmaya başlandı; Arkada savunmayı güçlendirecek Libero sistemi getirildi, El topu olarak adlandırılan voleybolda topa ayakla vurmak bile serbest bırakıldı. Servis atılırken topun fileye temas etmesi hata kabul edilirken bu da serbest bırakıldı, hatta birkaçyıl filenin en üstendeki beyaz şerit olmak üzere fileye temas dahi serbest bırakıldı. Görüntülü Değerlendirme Sistemi-GDS (Video Assistance Referee-VAR değil) sayesinde 2017’den itibaren çalıştırıcı veya kaptana hakem kararına en az 2 kez itiraz hakkı verildi.
Bu gelişmelerle, mücadele ve rekabet gücü artan voleybol seyredilmesinden büyük zevk alınan bir spor olarak dünyanın ilgisini çekti.
Denizgücü, DSİ, İtfaiye, İETT, Gazspor, Toprak spor, Demirspor, Yolspor, Petrolspor, Sümerspor, Muhafizgücü gibi kamusal spor kulüpleri voleybola önemli yatırımlar yaptılar. Bu yatırımlara, başta Eczacıbaşı olmak üzere, Boronkay, Fenerbahçe, Galatasaray, Vakıfbank, Ziraat Bankası, Halk Bank, Arkas gibi kulüpler ve yine Saint Joseph, Doğa Okulları gibi okullar da katkıda bulununca voleybolda Yükselme Devri başladı.
Türkiye kadın millî voleybol takımı 1981, 1989 ve 1995 yıllarında Avrupa Şampiyonasına katılma hakkını alabilmiş, ancak bu şampiyonalarda hemen hemen tüm maçlarını kaybederek turnuvaları en sonda bitirdi.
Avrupa Kadın Voleybol Şampiyonası 36 yıl sonra 2003 yılında ikinci kez Türkiye’de düzenlendi. Bu turnuvada "Filenin Sultanları" adını alan Türk millî takımı; Neslihan Demir, Çiğdem Can Rasna, Bahar Mert, Esra Gümüş, Özlem Özçelik, Aysun Özbek, Natalia Hanikoğlu, Mesude Kuyan, Pelin Çelik, Seda Tokatlıoğlu, Gülden Kayalar’dan oluşan kadrosuyla finalde Polonya’ya yenilerek Avrupa ikincisi oldu. İşte bu milli oyuncularımız voleybol liglerinde 2 yabancı kontenjanının başarılı sonuçlarıdır.
Türk Millî Takımı Dünya Şampiyonasına ilk kez 2006 yılında Japonya’da katıldı ve 10 Kasım günü oynanan İtalya maçında, saat Türkiye'de dokuzu beş geçtiği sırada mola alan çalıştırıcının Mustafa Kemal ATATÜRK’e saygı duruşunda bulunması tarihine geçti.
Kuruluş dönemi sıkıntılarını atlatan, Türkiye’nin sultanları 2010 yılından itibaren Yükselme Devrini başlatmış, dünya takımlarının çekindiği, dünya voleybol severlerin ilgiyle izlediği bir takım haline gelmiştir. 2011 Avrupa Voleybol Şampiyonasında üçüncü; 2012'de Olimpiyat Avrupa Kıta Elemesinde oynadığı tüm maçları kazanarak 52 yıldır takım sporlarında Olimpiyatlara katılamayan Türkiye’yi Londra-2012 ve Tokyo-2020 Yaz Olimpiyatlarında temsil etme hakkını elde etmiştir. 2017 yılında Avrupa üçüncüsü, 2019 yılında Avrupa ikincisi, 2021 yılında Avrupa üçüncüsü olan Filenin Sultanları, Milletler Ligine çıktıktan sonra 2018’de Brezilya’yı yarı finalde 3-0 geçerek, ABD’ye 3-2 yenilerek dünya ikincisi; 2021 yılında dünya üçüncüsü oldu.
2023 yılı Sultanlar için altın yıl oldu, ABD’de oynanan Milletler Ligi'nin (VNL) finalinde Çin'i 3-1 yenerek tarihinde ilk kez şampiyon oldu. Aynı yıl düzenlenen CEV Avrupa Kupasında Sırbistan’ı 3-2 yenerek Cumhuriyetin 100. Yılında Avrupa Şampiyonu oldu. Dünya sıralamasında 1 numaraya yükselen Sultanlar Türk spor tarihinde takım sporlarında Avrupa Şampiyonu olan ilk takım olarak tarihe geçti. Yine 2023’de Tokyo’da düzenlenen ve Dünya Kupası olarak adlandırılan 2023 FIVB Kadınlar Voleybol Olimpiyat Elemelerinde yenilgisiz kazanarak yılı 3 kupa ile kapatmıştır.
Bu yıllarda Milli Takımın yanısıra, Fenerbahçe, Vakıfbank, Eczacıbaşı, Bursa Büyükşehir Belediyesi ve Yeşilyurt kulüp takımlarımızla 24 Sadet Avrupa ve Dünya Kulüpler şampiyonluğu kazanmıştır. Herkesin gururla baktığı resim budur. Ancak bu bir sonuç, manzara, hakikat ise resimde değil içinde, arka planında. Öncelikle Türkiye Voleybol Federasyonu Başkanlarının tümüne teşekkür ederken, özellikle Ahmet Gülüm, Erol Ünal Karabıyık’ın M. Akif Üstündağ’ın hakkını teslim etmek şarttır.
Peki, nedir, voleyboldaki yükselişin arka planı. Alt yapıya önem vermek mi? Tabii ki, ama nasıl? O zaman bunun satırbaşlarına bakalım.
Voleybolun Yükselme Devri:
1. Altyapıya Önem verilmiştir: TVF çok önemli bir uygulamalara imza atmıştır.
a. TVF, 2008-2009 sezonundan itibaren A takımlarının puanlarına, aynı takımların Gençler Liginden elde ettikleri puanların % 5’i oranında puan eklenmesi zamanın TVF Başkanı Erol Ünal Karabıyık tarafından başlatılmıştır. Bu ilave puan kulüplerin Gençler Ligine ilgi bakmalarına neden olmuştur. Bu uygulamayla milli takımda oynayan genç sultanlar yetişmiştir.
b. TVF Voleybol İhtisas (Spor) Lisesi, 2009 yılında TVF Spor sitesi içinde kurulmuştur. Temel amacı voleybolcu yetenekli gençleri yetiştirmek olan okulun takımı Türkiye Kadınlar İkinci Liginde oynamaktadır.
2. Voleybol Maçları TRT kanallarından ve TVF youtube kanalından şifresiz canlı yayınlanmasıyla, voleybol sadece büyük şehirlerde yaşayanların sporu olmaktan çıkmış, tüm Anadolu halkını kucaklamıştır.
3. Üç Yabancı Kuralı ve Dünyanın En İyi Voleybolcularının Türkiye’de oynaması
Yabancı kontenjanı 2 yabancıyla başlamıştır. Daha sonra 3 yabancıya ve 3+1 yabancıya çıkmış ve 2019’dan itibaren, maalesef, Avrupa’da kulüp bazında daha başarılı olabilmek için 3+2 sistemine geçilmiş ve 3 yabancının sahada, 2 yabancının yedekte uygulamasına izin verilmiştir.
Üç yabancı kuralı, 8 yabancıyla oynanan futbol ve 5 yabancıya müsaade edilen basketbolun gerilemesine neden olurken, voleybolun gelişmesinin en önemli nedenidir. Türk kulüpleri dünyanın, 3 kişilik kısıtlama nedeniyle, en iyi voleybolcularını transfer etmişlerdir. Polonyalı Dünya Yıldızı Motgorzata Glinka, Rus Yekaterine Gamova, Lyubov Sokolova, Tatyana Koşeleva, Arina Federovtseva (16 Yaşında geldi); Hırvat Maya Poljak; Çin Milli Takım Kaptanı Zhu Ting, G.Koreli KimYeon-koung, Brezilyalı Gabi Guimaraes, Sheille Castro, Ana Cristina de Souza (16 yaşında geldi), Sırp Tijana Boşkoviç, Maja Ognjenoeviç, ABD’li Jordan Larson, Kelsey Robinson, Chiaka Ogbogu, Jordan Thompson, Annie Drews, İtalyan Nadia Centoni, Paola Egenou gibi, daha isimlerini sayamadığım onlarca, dünya yıldızı Türkiye’de oynadı oynamaya devam ediyor. ABD 2024 Olimpiyat takımının ilk altısından beş oyuncu ve yedekler dahil tamamına yakını Türkiye’de oynadı veya halen oynuyor.
4. Voleybolcular Ülkemizi Yurt dışındaki takımlarda temsil ettiler/ediyorlar
5. Sultanlar, Reklam Yüzü olarak Voleybolun Tanıtımını yaptılar
Sultanlar neden duraklama dönemine girebilir?
1. Alt Yapıya verilen önem:
Türkiye voleybolu alt yapı müsabakalarında yıllardır başarılı dereceler alırken rüya takımına onlarca sporcumuz seçilmiştir. Ancak Santerelli VNL kadrolarına 3 liberoyla gitmeyi tercih ederken, bir genç yıldızı kadroya almamıştır. Ağustos 2024’de U20 Kızlar Avrupa Turnuvasında namağlup Şampiyon oldular. Oyuncularımız yine rüya takımına seçildiler. Bu oyuncular çok başarılı olabilir ama Sultanlar liginde oynayabilirlerse. Yabancı voleybolcuların kadroları doldurmasıyla yedekte bekleyeceklerse oyuncularımıza yazık olacak. Bu ay U20 en iyi smaçör seçilen Liza Safronava bu sene Fenerbahçe’ye transfer oldu. Fenerbahçe’de yabancı 3 Dış Smaçör varken, bakalım Safronava sahada ne kadar süre alabilecek. Gençlerde başarılı olan o kadar çok yıldızımız kaybolup gitti ki bu örnekleri yazsam satırlara sığmaz.
a. TVF, Efeler ve Sultanlar süper ligde altyapıdan gelen puanlar (PAYP) maalesef, başta diğer federasyonların baskısıyla, 2019 yılında kaldırıldı. Böylelikle kulüplerin altyapıları olan odaklanması azaldı.
b. TVF, maalesef, Yabancı oyuncu sayısı 2019’da artırarak 3+2 ye döndü. Bu nedenle ligin lokomotifi olan Eczacıbaşı ve Vakıfbank 6-7 yabancı oyuncu istihdam etmektedir. Kısacası, yedekler bile yabancı oyuncu olmuştur. Vakıfbank’ın 2025 kadrosuna bakalım. Daha transfer yapmazsa, 7 kişilik yabancı kadrosu aşağıdadır. Yuan Xinyue, Chiaka Ogbogu (OO); Ali Frantti, Caterina Bosetti, Marina Markova (DS); Kiera Van Ryk, Kendall Elizabeth (PÇ). Büyük ihtimalle Vakıfbank’ın Sultanlar Ligindeki ilk altısı: Kiera (PÇ), Markova, Derya Cebecioğlu (DS), Yuan Xinyue, Zehra (OO), Cansu (P) şeklinde olacaktır. Yedekler bile yabancı olduğundan Türk oyuncuların süre alması ciddi oranda azaldı ve sonuç 2019’dan itibaren Milli takım kadrosuna birebir yansımıştır. 2023-2024 Sultanlar Liginin aşağıdaki istatistikleri zaten malumu ilan etmektedir.
c. Bugüne kadar milli kadroya seçilen gençlerimiz gibi, Eda Erdem (22); Neslihan Demir(16), Naz Akyol (16), Hande Baladin (20), Zehra Güneş(19), Ebrar Karakurt (20) gibi U20-23 yıldızlarımız süper ligde oynamaz, Milli Takıma yedek bile çağırılmazsa tünelin ucundaki ışık sönecektir. 2024 Olimpiyatlarında her takım en az üç genç oyuncuya yer verirken, Santerelli’nin yedeklerin arasına bir genç oyuncu dahi koymaması, sadece günlük başarıları kovalaması devam ederse, duraklama dönemi de ömrünü tamamlayıp, bir sonraki döneme girebiliriz.
2. Aynı Kadroyla Oynamak; Milli Takım kadrosuna baktığımızda, Yükselme Devrinde 2018 VNL, 2020 Tokyo olimpiyatlarında oynayan voleybolcuların tamamı aynıdır. Sadece Meryem BOZ(PÇ) çıktı ve terine Vargas ve Ebrar Karakurt girdi. Vargas’ın fitili ateşlemesiyle 2023 de Sultanlar Altın Yılını yaşadı. 2024 VNL ve Paris Olimpiyatları takım, motivasyonu azalmış, aynı kişilerden oluşuyor. Santerelli 2023’de ne yaptı? Risk alarak dış smaçör (DS) açığını, aslında Pasör Çaprazı(PÇ) olan Ebrar’la kapattı ve Ebrar bu pozisyonda müthiş maçlar çıkardır. Pasör olarak Cansu’nun yanına Elif Şahin’i Milli takıma kazandırdı. 2024 olimpiyatlar da kadro aynıydı, ancak İlkin-Tuğba kadro skandalı, Ebrar’ın ilk altıda oyunlara başlamaması, aldığı sürelerde motivasyonu düşük oyun çıkarmasına rağmen takım olimpiyat dördüncüsü olmuştur. Hatta yarıfinalde İtalya yerine ABD çıksaydı, Olimpiyat ikincisi bile olabilirdi.
Yapılması gerekenler:
a. Milli takım 6 yıldır aynı kadroyla oynamaktadır. Takım bu nedenle duraklama dönemine girmiştir. 2023’de Takımı ateşleyen Vargas’ın yanına, motivasyonu artıracak gençler ilave edilmelidir. Sadece bugünü düşünerek risk alınmazsa, çok daha riskli bir döneme gireriz. Değişmeyen tek şey değişimdir.
b. Yabancı uygulaması süratle 3+1’e düşürülmelidir. Yoksa Basketbol Federasyonunun 2014 yılında 3 yabancı yerine sahada 5 yabancıya müsaade eden kararından sonra düşüşe geçen 12 Dev Adam ve Potanın Perilerinin durumuna düşeriz. TBF 2025 sezonu için gecikmiş ve yetersiz bir karar almıştır. Maç kadrosunda 5 yerine 7 yabancı oyuncu, ama sahada en fazla 4 yabancı oyuncu, dağ fare doğurmuştur. Bir zamanlar Avrupa’nın korkulan takımı Potanın Perileri, 2011'de Avrupa 2'nci, 2013'te Avrupa 3'üncü oldu. 2012 Londra, 2016 Rio Olimpiyatlarında göğsümüzü kabarttı. Ancak şimdi gruplardan dahi çıkamıyorlar. 12 Dev Adam, Erkek Milli Basketbol takımının da durumu farklı değil. Hemen her turnuvada ciddi bir rakip olarak görülen 12 Dev Adam, 2010 FIBA Dünya Basketbol Şampiyonasında tarih yazdı. Grupta tüm maçlarını kazanan Türkiye, yarı finalde Sırbistan'ı Kerem Tunçeri'nin 0.5 saniye kala attığı basket ve daha sonra Semih Erden’in yaptığı blokla geçti. Finalde rakip ABD idi. Neden olmasın? Dünya Şampiyonluğu bir maç uzaktaydı. Olmadı ama 12 Dev adam hem kendilerini hem de Türkiye’yi tüm dünyaya tanıttı. Ama artık onlar da parkelerde yoklar.
c. Yapılabilirse, 2019 kaldırılan ilave alt yapı puanı (PAYP) uygulamasına geri dönülmelidir. Hatta sadece voleybolda değil, futbol ve basketbolda da uygulanmalıdır.
d. Dünyanın en iyi pasörlerinden birisi olan ve ülkemizde birçok takımda oynayan Sırp Maja Ogneyeviç voleybolu bırakma noktasına gelmiştir. Maja Milli Takım çalıştırıcısı ve hata düzeltici pasör antrenörü olarak işe başlatılmalıdır.
e. Eda Erdem Dündar, ne kadar formda olursa olsun, voleybolu bırakmalı ve gençlerin önünü açmalıdır. Aslında 2023’de zirvede iken ve heykelinin dikildiği gün jübilesini yapmalıydı.
a. Devşirme Voleybolcu. FIVB tarafından alınan kararla, artık kendi Milli Takımında oynayan oyuncular isterlerse başka ülkenin vatandaşı olsun devşirilemiyor. Vargas ve Alexia bizim son devşirme oyuncularımız oldu. Bu nedenle tüm ülkeler yarışmalardan yasaklı Rus oyunculara yöneldiler. İtalyanlar Egonu yerine Antropa’yı devşirerek 2024 Olimpiyatlarında voleybol sahnesine çıkarmıştır. Türkiye’nin de özellikle 4 numara Dış Smaçör pozisyonunda zafiyeti var. Bu nedenle en kısa zamanda bu pozisyon için bir Rus oyuncu Türk Vatandaşı yapılmalıdır. Benim önerim bu sene Vakıfbank’ta oynayacak Marina Markova’dır.
b. Voleybol servis ve karşılama ile başlayan bir oyundur. Bu nedenle çalıştırıcıların, inadı bırakarak, smaç, servis ve pas makinesi gibi teknoloji ürünleri günlük çalışmalarına sokması gerekmektedir.
Sonuç Olarak; Kadın Milli takımında motivasyon eksikliği başlamıştır. Vargas’ın takıma katılımıyla artan heyecan da durma noktasındadır. Tüm topları alan Vargas’ın Olimpiyatlarda sayı kraliçesi olması önemli değildir. Mühim olan sayıların tüm takıma dağılmasıdır.
Yazımı rahmetli eski Milli Voleybolcu Metin Görgün’ün, “Sultanlar, 12 Dev Adama ve Potanın Perilerine dönmesin” sözüyle bitiriyorum
