Şükrü KARAMAN Türkiye, fazla mesaide de rekora koşuyor. OECD (Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Ülkeleri) arasında en çok çalışma süresi olan ülkelerin başında Türkiye geliyor. OECD...

Şükrü KARAMAN Türkiye, fazla mesaide de rekora koşuyor. OECD (Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Ülkeleri) arasında en çok çalışma süresi olan ülkelerin başında Türkiye geliyor. OECD verilerine göre, Türkiye’de haftada 45 saat ve üzerinde çalışanların oranı yaklaşık yüzde 43. Her iki çalışandan biri haftalık yasal sürenin çok üstünde emek harcıyor. Türkiye’de yıllık toplam çalışma süresi 1855 saat. OECD ortalaması 1765 saat. Çoğu işyerinde fazla mesailer ödenmiyor. Uzun çalışmanın stresi artırdığı, kişisel sağlığı ve iş güvenliğini olumsuz etkilediğini çeşitli araştırmalar ortaya koyuyor. Angarya sayılacak uzun çalışma süreleri aile birliğinin bozulmasına yol açarken, boşanmaları olabildiğince tetikliyor. Evine iş getiren, sürekli çalışmak zorunda olan kişiler gereken vakti ayıramadığından ailede hoşnutsuzluk başlıyor, boşanmalara kadar varıyor. Yani fazla para kazanacağım derken, ailesinden, eşinden oluyor. Fazla mesaide rekoru elinde bulunduran Türkiye’de işçiler haftada ortalama 48 saat çalışıyor. 4857 sayılı İş Yasası’na göre haftada 45 saat çalışması gereken işçiler, bu rakamın üzerine çıkarak haftada 3 saat fazla mesai yapıyor. Haftalık yasal çalışma sürelerinin üzerinde ter akıtan emekçilerin çoğunluğu fazla çalışmanın karşılığını alamıyor. Fazla mesailer angarya sayılıyor. Oysa anayasanın 18.maddesine göre angarya yasak. Ancak bu yasağın hiçbir geçerliliği yok. Türkiye’de bir işçi haftada ortalama 48 saat çalışırken, Hollanda’da 30, Danimarka’da 33.6, Norveç’te 34.2, İsviçre’de 35, Almanya ‘da 35.3, İngiltere’de 36.5, İtalya’da 36.9, Fransa’da 37.5 saat mesai yapıyor. Güney Afrika, Kore, Meksika, Şili, Yunanistan, Polonya, İsrail gibi ülkeler haftalık uzun çalışma saatleri ile Türkiye gibi listenin alt sırasında. Çok uzun sürelerle çalışanların toplam çalışanlara oranı ve iş dışındaki zamandan kişisel bakım, boş vakte kadar kalan süre ölçütleri gözetilerek OECD ülkelerinin çalışma hayat dengesinin değerlendirildiği indekste Türkiye son sırada yer alıyor. Türkiye’de fazla mesaiye ilişkin düzenlemeler iş yasası ile belirleniyor. Ne kadar süre fazla mesai yapılacağı, kimlerin fazla mesaiye kalacağı, ne kadar ücret ödeneceği yasaya göre tespit ediliyor. Ülkenin yararı ya da işin niteliği veya üretimin artırılması gibi nedenlerden ötürü işveren, işçiye fazla çalışma yaptırabiliyor. Haftada 45 saatlik çalışma süresini dolduran işçinin çalıştırılması halinde bu süreyi aşan dilimi için fazla mesai ücreti ödenmesi zorunlu. Fazla çalışmada yıllık 270 saat sınırı bulunuyor. Yani bir işçiye yılda 270 saatten fazla mesai yaptırmak yasal olarak olası değil. Yarım saatin altındaki fazla mesailer yarım saat, yarım saati aşan mesailer ise bir saat olarak değerlendirilmesi gerekiyor. Fazla mesaiden muaf tutulan işçilerin, yasanın öngördüğü sürenin dışında çalıştırılması yasak. Sağlık kuralları yönünden günde en çok 7.5 saat veya daha az çalışması gerekenler, maden kablo döşenmesi, kanalizasyon ve tünel inşaatı, su altı gibi işlerde çalışanlara, sağlık raporu bulunanlara, 18 yaşından küçük olanlar, kısmi süreli iş sözleşmesi çalıştıranlara, gebe doğum yapmış ve çocuk emziren işçilere fazla mesai yaptırılmıyor. Bu kişileri fazla mesaiye zorlamak yasal olarak suç. Fazla mesaide işçinin onayının olması gerekiyor. İşçi, baskı ile fazla mesai yaptırılması durumunda istifa ederek, hak etmişse açacağı dava ile kıdem tazminatı alabiliyor. Ancak işçi bunu kanıtlamak zorunda. İşsiz sayısının 10 milyona yaklaştığı ülkemizde “iş bulabildim” diyerek sevinenler ücretini alamasa bile fazla mesaiye pek sesini çıkaramıyor.