Stajyer ve çıraklar çalıştıkları sürenin emeklilikte dikkate alınması için bir kez daha alanlara çıkıyor. Haziran ayında İstanbul’da yapılacak ve CHP Genel Başkanı Özgür Özel’in de katılması beklenen mitingde, binlerce stajyer ve çırak taleplerini hükümete yeniden iletecek.
Şükrü Karaman
Daha önce de meydanlarda toplanan iktisaden yoksun kitlenin sesini hükümet duymazdan gelmişti. Her şeye rağmen mücadelelerini yılmadan sürdürüyorlar.
Çalışma yaşamına stajyer ve çırak olarak adım atan çok sayıda emekçi bu sürelerin kabul görmemesinden ötürü 2023 yılı nisan ayında hayata geçirilen EYT yasasından yararlanamayarak emekli olamadı. EYT yasasının çıkarılmasına yüklü maliyet gerekçesiyle şiddetle karşı çıkan siyasi irade kamuoyu baskısına fazla diremeyerek sonunda “evet” demek zorunda kalmış, milyonların yıllardır beklediği yasa hayata geçmişti. Ancak, stajyer ve çırakların yanı sıra 8 Eylül 1999 sonrası işe girenler bir gün ile emeklilik hakkından yoksun kaldı.
Çırak, stajyer gibi bir gün ile emekliliği yitirenler de hak arayışlarını ısrarla sürdürüyor. EYT’den yararlanamayan yüz binler, kademeli emeklilik yasasının çıkarılmasını her yerde dile getiriyor.
Stajyerlikte geçen süre birçok mesleğin teorik yapısının öğrenilmesinin yanı sıra, iş ahlakının ve ciddiyetinin edinilmesi için son derece önemli.
Eğitimini sürdürenler herhangi bir işyerinde stajyerlikle çalışma yaşamına “merhaba’’ der, hayatı tanımaya başlar. Stajyerlik çalışma yaşamına atılan ilk adım olmasına karşın, nedense bu dönemdeki çalışma süreleri emeklilik hakkı olarak kabul edilmiyor. Stajyerlik süreleri dikkate alınmayan kişiler erken yaşta işe başlamalarına rağmen, geç emekli oluyor, mağduriyet yaşıyor. Israrlı taleplerine rağmen EYT yasasında da kapsam dışı bırakıldılar. Çalışma yaşamının önemli sorunu olmasına rağmen stajyerlerin ve çırakların yoksunluğu görmezden geliniyor.
Stajyer sigortalılığı yalnızca meslek hastalığı, iş kazaları gibi kısa vadeli sigorta risklerini içeriyor. Emekliliğe hak kazandıracak uzun vadeli sigorta kolları primi SGK’ya yatırılmıyor. Bundan ötürü stajyer sigortası, yatırılan hizmet dökümlerinde yer almıyor, emekliliğe gün kazandırmıyor. Dolayısıyla işe giriş başlangıcı sayılmıyor. Stajyerlik süresinde yatırılan kısa vadeli sigorta primlerinin emekliliğe hiçbir katkısı yok. Stajyer öğrencilerin sigorta primlerini patronlar değil, eğitim gördükleri kurumlar ödüyor.
5510 sayılı yasaya göre, çırak veya stajyer öğrenci olarak çalışanlar bir yandan sigortalı sayılırken, diğer yandan bu hakların sadece kısa vadeli sigorta kolları ile sınırlı tutulması, mağduriyetin yanı sıra eşitsizliğe de yol açıyor. Bazı kişiler doğum, askerlik, ücretsiz izin, doktora veya uzmanlık, avukatlık stajı gibi süreleri borçlanabiliyor. Ancak çırak ve stajyerlere bu hak tanınmıyor.
Stajyerlik süresinin gerek borçlanılarak prim ödenememesi, gerek sigorta başlangıcı sayılamamasından dolayı yüz binlerce kişi erken emekli olamıyor.
Yakınmalara yol açan mağduriyet yıllardır dile getirildiği halde bir türlü giderilmiyor. Çalışma yaşamına erken atılanlar, erken emekliliğini öteleyen sorunun çözülerek geriye dönük borçlanma hakkı getirilmesini talep ediyor. Eğer taleplerine yönelik yasa çıkarsa binlerce çırak ve stajyer erken emekliliğe hak kazanacak.
Anayasa’nın eşitlik ilkesi uyarınca fiilen çalışmaya veya sigortalılığa dayanan çıraklık ile staj sürelerine borçlanma hakkı tanınmalı, sigortalılık başlangıç tarihi olarak dikkate alınmalı.
