Onur Anıtı ve Kurtuluş Savaşı
Orhan Gürdil
Büyük Önder Mustafa Kemal Atatürk 19 Mayıs 1919 yılında kurtuluş savaşını başlatmak üzere Samsun'a gelişinin ve daha sonra kazanılan Kurtuluş Savaşının bir simgesi olarak Samsunlular büyük liderin bir heykelinin yapılmasını istemişlerdir.
Milli mücadele ateşini Samsun da yakan Mustafa Kemal Atatürk ve kurulan Cumhuriyetin bir simgesi olması için düşünülen heykelin yapılmasını isteyen Samsunlular bir kampanya açarak çalışmalara başlamışlardır. Aynı tarihte Ankara’da günlük bir gazete yine bir Atatürk heykeli yapılması için yardım kampanyası başlatmıştı.
Samsunlular kısa zamanda Onur Anıtı’nın yapılmasını sağlayacak parayı toparlamışlardı. Heykelin parası hazır olmasına hazırdı ama bu muhteşem Anıtı kimin yapacağı bilinmiyordu. Uzun araştırmalar sonunda böyle bir heykeli Türkiye de yapacak birinin olmaması nedeniyle yurtdışından bir heykeltıraş aranmaya başlandı.
Dünyanın pek çok ülkesinde birbirinden güzel heykeller yapmış olan Avusturyalı heykeltıraş Heinrich Krippel’e başvurulmuş. Teklifi kabul eden ünlü sanatçı 1925 yılında Türkiye’ye gelerek Gazi Mustafa Kemal ile Atatürk’ün Orman Çiftliğindeki evinde görüşmüştür. "Sizin gibi bir önderin heykelini yapmak bana şeref ve onur verir." diyen Heinrich Krippel işe başlamak üzere hemen Viyana’ya dönmüştür. Kurduğu ekiple durmadan çalışan heykeltıraş Krippel 1928 yılında başladığı Anıtı ancak 1938’de bitirebilmiştir.
Kaidesi ile birlikte 8.85 metre boyu ile o yıllarda yapılan dünyanın en büyük heykeli olan Onur Anıtı 37 bin dolara mal olmuştur. Bronzdan yapılan devasa bu anıtın Viyana’dan Ankara’ya nakli meselesine Heinrich Krippel Atatürk’e duyduğu hayranlığının bir hediyesi olarak nakil ücretini kendisi ödemiştir. 32 parça olarak yola çıkan sandıklar bir gemi ile Samsun’a getirilmiştir.
Aynı vapur ile Samsun’a gelen Avusturyalı sanatçı limanda beklenmedik bir olayla karşılaşmıştır.
15 Ekim 1931 yılında Krippel ve yardımcısı mühendis Mayer ile Samsun limanında kendisinden yüksek miktarda gümrük parası istemi ile karşılaşmıştır.
Samsun Gümrük İdaresi’nin bu talebi karşısında şaşıran heykeltıraşın çaresizliğine Samsun Milletvekili Mehmet Emin Efendi aracı olmuş güç bela gümrük işleri halledilmiştir.
Samsun halkının Atatürk’e duyduğu şükran borcunun bir ifadesi olarak tümüyle gönüllü bir kampanya ile topladıkları paralarla yapılan heykel şaha kalkmış bir atın üstünde üniformalı Atatürk sağ elinde ise kılıç tutan Cumhuriyeti simgeleyen bu muhteşem anıt Türkiye de Atatürk’ün büyük, dünya da ise ikinci büyük heykel olmuştur.
Bugün Samsun da bir meydan da bütün ihtişamı ile dikili duran bu heykel ile Samsunlular ne kadar iftihar etseler azdır.
Yerli ve yabancı gezginler tarafından ve vefakâr Samsunlular tarafından günün her saatinde ziyaret edilen heykeli özel günlerde çiçeklerle süslemekten de geri kalmamaktadırlar.
Atatürk’e olan hayranlığını ve anıt hakkında usta mimar Krippel duygularını şu sözlerle dile getirmiştir. “Atatürk’ü Ankara da gördüğüm anda büyülendim. Viyana da büyük önderin muhteşem zaferlerini ve de kalkınma hamlelerini izliyordum. Heykeli yaparken Atatürk’ün gururlu bir şekilde batıya ve çok uzaklara dikilen bakışları, azim dolu gözleriyle, şahlanan atın üzerinde Atatürk dimdik oturuyor. Bu oturuşta korkusuzluk sağ kolun tuttuğu kılıç ise Türklüğün gücünü göstermektedir.”
Yorumlar