Türkiye çöp ithalatında dünya üçüncüsü: Atıkların yalnızca yüzde 18'i geri dönüştürülüyor

Haber: Erva Gün Dünyada plastik kullanımının artması atık sorununu da sürekli büyüyen bir sorun haline getiriyor. Online PR Servisi B2Press, derlediği verilerle plastik kullanımının bilançosunu ortaya koydu. Yılda 381 milyon ton plastik atık oluşurken, yalnızca yüzde 9’u geri dönüştürülüyor. Önümüzdeki 20 yıl içinde 1,3 milyar tondan fazla atığın okyanuslara dökülmesi, ardından da karaya vurması bekleniyor. BM verilerine göre, her yıl 11 milyon ton plastik okyanuslara atılıyor. Çin, 2018 yılındaki plastik atık ithalatına yasak getirmesinin ardından plastik çöplerin yeni adresi olan Türkiye’de her sene plastik atık ithalatı katlanarak artmaya devam ediyor. Adana ve İstanbul, AB’den gelen plastik atıkların geri dönüşümünde önemli bir varış noktası olarak bulunuyor. AB’den atık sevkiyatını durdurma kararı 2022 Aralık ayında, Avrupa Birliği Çevre Komitesi (ENVI) aldığı kararla Avrupa Atık Sevkiyat Yönetmelikleri hakkında, Avrupa Birliği sınırları içinde üretilen plastik atıkların Avrupa Birliği sınırları içinde işlenmesinin ve geri dönüşümünün sağlanması, bu atıkların AB sınırları dışına ihracatının yasaklanması konusunda Avrupa Birliği Parlamentosu’na bir görüş hazırlamıştı. 17 Ocak 2023’te ise, Avrupa Birliği Parlamentosu bu kararı oylayarak, AB’de üretilen plastik atığın, OECD (Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü) üyesi olmayan ülkelere ihracatının yasaklanmasına, OECD ülkelerine ihracatının ise dört yıl içinde kademeli olarak durdurulacağını hedefledi. AB Parlamentosu’nun kararının uygulanması, AB Konseyi tarafından gerçekleştirilecek. AB Konseyi’nin öncülüğünde, üye devletlerin bu kararı uygulamaları amacıyla kendi iç hukuk sistemlerine entegre etmeleri sağlanacak. Plastik poşetin 3200 kilometrelik "yolculuğu" Greenpeace ekibinin, Kasım 2020’de Adana’da çektiği görüntüler, ithal edilen plastiklerin bir kısmının doğaya atıldığını ya da yakıldığını gözler önüne sermişti. ABD merkezli yayın organı Bloomberg’de “Bir poşetin 3200 kilometrelik yolculuğu, geri dönüşümle ilgili karmaşık gerçeği ortaya koyuyor” başlıklı yazıda, İngiltere'deki ünlü bir süpermarket zincirine ait alışveriş poşetinin Türkiye'ye uzanan hikâyesi anlatıldı. Avrupa İstatistik Ofisi’nin (Eurostat) verilerine göre, Türkiye, 2021’de 14,7 milyon tonla Avrupa Birliği’nden en çok çöp ithal eden ülke oldu. AB’nin ihraç ettiği toplam 33 milyon atığın neredeyse yarısı, 2021’de Türkiye’ye geldi. [caption id="attachment_392558" align="alignnone" width="854"] Avrupa atıklarının 2021’deki ilk 10 varış noktası (milyon ton).[/caption] Verilere göre Türkiye, 2,4 milyon tonla AB’den en çok çöp alan ikinci ülke Hindistan ‘ın yaklaşık yedi katı kadar ithalatla çöpler için açık ara farkla birinci varış noktası. Türkiye’nin AB’den aldığı atık miktarı ise 2004’ten 2021’e üç kat arttı. Türkiye’nin atık ithalatı artarak devam ediyor Greenpeace Biyoçeşitlilik Proje Koordinatörü Gözde Sevinç, Türkiye’nin atık ithalatını 24 Saat’e değerlendirdi. Türkiye’de atık ithalatının artarak devam ettiğini belirten Sevinç, “Yurtdışından atık ithal eden “geri dönüşüm” tesislerinin sayısında son yıllarda artış gözlenmektedir. Oysa araştırmalara göre, bugüne kadar üretilen plastiğin sadece yüzde 9’u geri dönüştürülmüştür” dedi. Sevinç, plastikler doğada kaybolmadığını ve yakıldığı takdirde çıkan zehirli gazların insan sağlığına ve doğaya zararlar verdiğini aktardı. Rakamlarla Plastik Atık İthalatı Sevinç, Türkiye’nin şu anda en çok Avrupa Birliği ve Birleşik Krallık’tan atık ithal ettiğini belirterek güncel verilerle plastik atık ithalatında son rakamları verdi. İngiltere’nin Mayıs 2023’te tüm ülkelere yaptığı toplam plastik atık ihracatı, Mayıs 2023'te 36.2 milyon kg/ay'a düştü ve bunun %95'i OECD ülkelerine sevk edildi, bunun içinde %8'i Türkiye'ye gitti. Sevinç, aynı rakamların Mart 2023'te 50.7 milyon kg/ay'a yükseldiğini belirterek bu oranın %89'u OECD ülkelerine, bunun içinde %23'ü Türkiye'ye gönderildiğini kaydetti. Sevinç, Birleşik Krallık’ın Türkiye’ye yaptığı ihracatı, Nisan 2023'te 13 milyon kg/ay'dan Mayıs 2023'te 2.6 milyon kg/ay'a düştüğünü söyleyerek, “Yine Mart 2023’te İngiltere'nin Türkiye'ye yaptığı ihracat Mart 2023'te 2.8 milyon kg/ay'dan 11.9 milyon kg/ay'a yükselmişti” dedi. Sevinç, Avrupa Birliği (AB)’nin Mayıs 2023’te yaptığı plastik atık ihracatı hakkında şu bilgileri verdi: “AB’nin Türkiye'ye plastik atık ihracatı artırıyor. Avrupa Birliği'nin Türkiye'ye ihracatı Haziran 2021'deki 4.5 milyon kg/ay'dan Mayıs 2023'te 31.7 milyon kg/ay'a yükseldi. Bu, GÜNLÜK 192 kamyon dolusu plastik atığa denk geliyor. 2022 yılının tamamında ise Türkiye, 2021'de 395 milyon kg/yıl'dan 2022'de 346 milyon kg/yıl'a düştü.” Türkiye’nin geri dönüşüm kapasitesi dolduruldu Türkiye'nin plastik atık geri dönüşüm kapasitesi verileri ithalat tarafından doldurulduğunu aktaran Sevinç, “Türkiye toplamda 3.951.246 ton yerel plastik atık üretti. 682.208 ton ithal etti, 12.673 ton ihraç etti, bu nedenle net ithalat 669.535 ton oldu; bu durumda toplam plastik atık 4.620.781 ton oldu. Geri dönüşüm çıktı hacmi 849.435 ton oldu, bu da net ithalat dahil toplam geri dönüşüm kapasitesinin %18.4 olduğu anlamına gelir” ifadelerini kullandı. Sevinç, Türkiye’nin plastik atık konusunda net ithalatçı olduğunu söyleyerek, “Yerel olarak ürettiği plastik atığın %16.9'unu ithal eder. Net ithalat, Türkiye'nin geri dönüşüm çıktı hacminin %78.7'sini oluşturur. Eğer Türkiye hiç plastik atık ithal etmese veya ihraç etmese, yerel geri dönüşüm kapasitesi %21.5 olurdu” açıklamasında bulundu. Plastik atık ithalatında Türkiye neden ilk sırada? Plastik atık ithalatında Türkiye'nin ilk sıralarda olmasının nedenini anlatan Sevinç, “Yüksek gelirli ülkeler, ürettikleri milyonlarca ton plastik atığı düşük veya orta gelirli ülkelere geri dönüştürülmek üzere taşıyorlar. Örneğin, Berlin veya Londra'daki bir mağazada bir ürün satın alırsanız, o ürünün ambalajı bu şehirlerde bertaraf edilmez, ancak Malezya, Vietnam ve Türkiye gibi ülkelerde yakılarak imha edilebilir veya rastgele atılabilir” dedi. Sevinç, 2018 yılının ocak ayında Çin’in çeşitli plastik türlerini de içeren atık ithalatını yasaklamasıyla, yüksek gelirli ülkelerin plastik atık bertarafında ana hedefini kaybetmiş olduğunu aktardı. Birçok ülkenin düşük işleme maliyetleri nedeniyle plastik atıklarını Çin'e ihraç ettiğini aktaran Sevinç, “Yasaklamaya yanıt olarak, bu ülkeler atıklarını bertaraf etmek için alternatif ticaret yolları aramaya başladılar. Ancak gelişmiş ülkelerin plastik atık yükü, kontrol edilemez veya geri dönüştürülemez hale geldi ve artık kendi atıklarını yönetmek için altyapıya bile sahip olmayan ülkelere taşınıyor, başka ülkelerin atıklarına yetecek altyapıları bulunmuyor” açıklamasında bulundu. Plastik atık ithalatının artması sektörü geliştirdi 2021 Mayıs ayında, Greenpeace Akdeniz'in İngiltere ve Almanya ofisleri ile işbirliği yaparak yaptığı saha araştırmasının ardından polietilen plastik atık ithalatının yasaklandığını belirten Sevinç, “2021 Temmuz ayında, polietilen yasağı Ticaret Bakanlığı tarafından geri çekildi. Bununla birlikte, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ithalat kriterlerindeki %1 kontaminasyon seviyesini sürdürüyor” dedi. Türkiye’de plastik atık ithalatının artmasıyla sektörün geliştiğini vurgulayan Sevinç, “Ticaret Bakanlığı'nın işin içine girmesinin ardındaki sebep büyük olasılıkla ekonomik nedenlere dayanmaktadır. Bu durum, Türkiye'deki geri dönüşüm sektörünün lobisine dayalı olabilir. Bu durumun arkasında ekonomik bir etken olarak kabul edilebilir” şeklinde konuştu. Plastik atık ithalatının yasaklanmasına yönelik henüz bir çalışmanın olmadığını aktaran Sevinç, AB Parlamentsunda OECD ülkesi olmayan ülkelerden başlayarak Türkiye’nin de dahil olduğu OECD ülkelerine de plastik atık ithalatını yasaklayacak düzenlemeler görüşülmeye başlandı” dedi.