Tanyer: “Sürdürülebilirlik, bir düşünme biçimidir”

DİCLE KAVAK EKMEKCİ/ANKARA - Çevresel sorunların öneminin anlaşılmasına, doğal kaynakların doğru kullanımına dair farkındalık kazandırılmasına hizmet eden sürdürülebilir sanat akımı, geri dönüştürülebilir malzemelerin kullanılmasıyla atık miktarı azalarak çevre yükünün hafifletilmesini temsil ediyor. Sanatçılar doğaya ve çevreye katkı sunmayı hedefleyerek geri dönüştürülebilir materyaller kullanmaya özen gösteriyorlar. Böylece sürdürülebilir sanat eserleri, ilgililerin çevresel sorunların önemini anlamasına ve doğal kaynakların kullanımına dair farkındalık kazandırılmasına da hizmet ediyor. Geri dönüşüme uygun materyallerin kullanılması, çevre dostu ürünlerin tercih edilmesi ve doğal kaynakların tüketiminin azaltılması amaç edinerek yaratılan sanat eserleri, sürdürülebilir akımı temsil ediyor. Çevre üzerindeki bireysel etkileri anlama ve anlatmanın bir yolu olarak benimsenen sürdürülebilir sanat akımı, ileri düzey çalışmalarda iklim değişikliği, sosyal adaletsizlik ve siyasi politika alanlarında da mesajlar veriyor.
Sürdürülebilir sanat, doğa dostu yaşam stilini destekliyor
Sürdürülebilir sanatın dünyada, ekolojik sanat, kapalı döngü modası, ileri dönüşüm, arazi sanatı, yenilenebilir enerji heykelleri gibi bazı alt dalları bulunuyor. Restorasyon ve aktivizm savunucusu ekolojik sanat, toprak sanat olarak bilinen ve doğanın gücünü vurgulamayı amaçlayan arazi sanatı, yaşam döngüsünü yeniden kullanılabilen forma dönüştüren ve özellikle giyim konusunda sürdürülebilirliği amaçlayan kapalı döngü moda sürdürülebilir sanatın öncü başlıkları olarak karşımıza çıkıyor.  Yenilenebilir enerji heykelleri hareket ve enerji yaratmak için güneş, rüzgâr, hidroelektrik, gelgit ve jeotermal kaynakları kullanan heykeller üretirken, ileri dönüşüm daha önceden kullanılmayacak durumda olan kırılan ya da istenmeyen malzemelerin dönüştürülmesiyle kendini gösteriyor. 
Sanat üzerinden gerçekleştirilen sürdürülebilir hareket, sanatçıların atık malzeme kullanması ile sürdürülebilir üretime de destek oluyor. Akıma dahil olan sanatçılar sürdürülebilir sanat eserlerini üretirken de sosyal bir rol üstlenerek doğal kaynakları korumayı ve yeryüzü kaynaklarına zarar vermeden tekrar tekrar üretilmesini sağlıyor. 
Çevre bilinci üzerinden ilerleyen bu akım, bilinçsiz tüketim, sınırsız plastik kullanımı, küresel ısınma, yeşil alanların azalması gibi birçok çevre sorununa çözüm bulmak üzere sanatı aracı olarak kullanarak sanatçının perspektifiyle bilinçli ve sürdürülebilir tüketime yönlendirmeyi hedefliyor. Sanatçılar, söz konusu güncel sorunlara karşı yeniden üretilebilirlik üzerinden yaratıcı çözümler bularak sanat eserleri aracılığıyla çevre duyarlılığı sağlamayı ve sürdürülebilirliğe katkı sağlamayı amaçlıyorlar. 
Sanatta sürdürülebilirlik akımı denince dünyada bilinen öncü isimlerden bazıları, Agnes Denes, Jeff Hong, Marina Debris. Ülkemizde ise sürdürülebilir sanata dair eserler üreten sanatçılar Deniz Sağdıç, Pınar Akkurt, Gökçen Ataman Tanyer. Türkiye’de sürdürülebilir sanatın öncülerinden olan Gökçen Ataman Tanyer ile, akıma dair merak edilenleri konuştuk.  Tanyer, sürdürülebilir sanatın tarihsel süreci  hakkında bilgi verirken Türkiye’de ve dünyada akımın durumuyla ilgili açıklamalarda bulundu.
Sürdürülebilir sanat nedir? Tarihsel süreci ve günümüzdeki durumu hakkında bilgi verir misiniz?
Sürdürülebilir sanat, doğaya olumlu bir katkı sağlama amaç edilerek sanat eseri yaratma pratiğidir. Bu olumlu katkı malzeme seçimi ile olabileceği gibi, sanat eserinin değindiği konular yoluyla da olabilir. Sözgelimi bir sanatçı yarattığı eserler aracılığıyla iklim değişikliği gibi bir konuya değinebilir. Kullanılan malzeme ve konu itibariyle olabileceği gibi düşünme bicimi ile de sürdürülebilirliğe katkı sağlanabilir. Kısacası sürdürülebilirlik bir düşünme biçimidir. Hayatımızda yaptığımız seçimlerle bu düşünme biçimine katkı sağlayabiliriz. Mesela tüketimimizi azaltmak sürdürülebilirliğe en önemli bir adımdır.
Sürdürülebilir sanata ilginiz nasıl başladı? Bu doğrultuda nasıl eserler üretiyorsunuz anlatır mısınız?
Sürdürülebilir sanata ilk adımım bilinçli bir adım değildi açıkçası. Bir ev tasıma macerası sonrasında elimde çokça karton kutu vardı, yeni doğum yapmıştım ve isimden de istifa etmiştim, zamanım da vardı. Elimdeki en iyi seçenek malzemelerimi benim için anlamı olabilecek bir forma dönüştürmekti ve çok uzun sure ara verdiğim sanat pratiğine bu şekilde geri döndüm. Karton kutu elimize her zaman gecen bir malzeme. Ne satın alırsak bir kutuda geliyor, ben de kalınlıklarına ve renklerine göre işime yarayacak olanlarını seçerek mimari heykellere dönüştürüyorum. Hem malzeme hem de konu olarak pratiğime anlam kattığını düşünüyorum. Karton kutu dışında malzemeler de kullanıyorum elbette. Açıkçası mutfak süzgecinden eski çekmecelere her turlu malzemeyi ihtiyacım doğrultusunda kullanıyorum.
Türkiye'deki sürdürülebilir sanat hakkında ne düşünüyorsunuz? Sizce nasıl ilerliyor?
Türkiye’de metalden plastiğe malzemeleri ileri donuşum şekilde kullanarak sanat eserlerini üreten birçok sanatçı var ve ben de eserlerini görmekten büyük zevk alıyorum Aynı zamanda okullarda, fuarlarda şirketlerde ve belediyelerde de ileri dönüşüm konusunun çok daha fazla işlendiğini görebiliyoruz.
Tüm dünyada sürdürülebilirlik çok daha fazla konuşulan bir konu olmaya başladı, ülkemizde ve dünyada bu şekilde üretilen eserleri görmekten, bu anlayışla yapılan organizasyonları izlemekten büyük keyif alıyorum. Mesela ülkemizde bu anlayışla çalışmalarını sürdüren sanatçılara Pınar Akkurt’u örnek gösterebilirim. Kendisinin eserlerini büyük keyifle izliyorum.
Yurtdışında bu sanatın etkileri nasıl görünüyor? 
Dünyada da büyük markaların merkezlerinden şehirlerdeki kamusal heykellere sürdürülebilir sanatın izleri daha da fazla görülmeye başlandı. Ekolojik murallerden, ileri dönüştürülmüş malzemelerle üretilen heykellere rengarenk sanat eserleri var artık., daha da önemlisi artık okullarda bile sürdürülebilirlik anlatılıyor. Çocuklara dünyanın önemi anlatılıyor ve tüketimin azaltılması öğretiliyor. 
Sürdürülebilir sanat ile ilgilenen ya da etkilenip ilgilenmek isteyenlere ne söylemek istersiniz? Öneride bulunmak istediğiniz bir konu olur mu?
Bütün arkadaşlarıma malzemelere başka gözlerle bakmalarını önerebilirim ancak. Bazen imkansızlıktan, zorunluluktan malzemeye erişim zor olabiliyor. Her ne sebeple olursa olsun ulaşamadığımız malzemenin yerine geçebilecek birçok şey etrafımızda aslında var. Bazen işe yaramaz diye bir kenara atacağımız şeyler çok güzel şeylere dönüşebiliyorlar.  Burada kendimize çocukları örnek alabiliriz. Onlar malzemeye değişik gözle bakmak konusunda çok yetenekliler.