Haber: Erva Gün / Kapak Fotoğrafı: Depophotos - Abdurrahman Antakyalı
Yayımlanan yönetmelikte; basın kartlarının niteliği, türü ve şekli, medya kuruluşları ile basın kartı alabilecek kişilerde aranacak şartlar, unvan ve kontenjanları, başvuruda istenilecek belgeler, basın kartlarının iptal ve/veya iade edileceği haller ile Basın Kartı Komisyonunun çalışma ve karar alma sürecine ilişkin usul ve esaslara yer verildi.
Yeni düzenlemeler ile ilgili 24 Saat’e değerlendirmelerde bulunan Medya Ombudsmanı Faruk Bildirici, “Temel sorun basın kartını devletin veriyor olmasıdır. Benim gazetecilik yapıp yapmayacağımı ya da nasıl yapacağıma devlet karar veriyor” dedi. Ankara Üniversitesi Öğretim Görevlisi Gökhan Bulut, yönetmeliğin genel kapsamının basın emekçilerine neredeyse bir katkısının olmadığını belirterek, “Gazetecilerin çok uzun zamandır mücadelesini yürüttüğü özlük hakları ve basın özgürlüğü için geliştirici bir etkisinin olacağını söylemek zor” değerlendirmesini yaptı.
Türkiye’deki serbest gazeteciler yönetmelikte yer almadı
Yeni yönetmeliğe göre yurt dışında serbest gazetecilik yapan Türk vatandaşı medya mensuplarına da basın kartı verilebilecek. Türkiye’de serbest çalışan gazeteciler için ise bir düzenlemenin olmadığını belirten Bulut, “Yönetmelikte düzenlenen ‘serbest basın kartı’ da freelance gazetecilere verilen bir kart değil. Kanuni düzenlemesi oldukça zor olan bu çalışma biçimi, güvencesizleştirmenin de bir boyutunu gösteriyor aslında” ifadelerini kullandı.
Basın kartı verilenlerin kapsamı arttı
Yönetmeliğin basın kartı verilebileceklerin listesini genişlettiğini aktaran Bildirici, “İletişim Başkanlığı çalışanları da buna dahil ediliyor. Basın kartı verilebileceklerin kapsamı iyice artacak. Türkiye’de şu an basın kartı sahiplerinin arasında gazetecilik yapanların sayısı devlet memurlarından daha az. Enformasyon görevlisi denen bir kavram var. İletişim Başkanlığı’nda çalışan herkes basın kartı alabilecek” değerlendirmesinde bulundu.
İnternet haber sitelerindeki gazetecilere basın kartı
Yeni düzenlemeler ile internet haber portallarında çalışan basın mensupları da basın kartından faydalanabilecek. İnternet haber portallarında çalışan gazetecilerin basın kartı alabilmesi için gerekli düzenlemelerin yapılmasının da yine uzun yıllardır gazetecilerin talebi olduğunu aktaran Bulut, “Yönetmelik bu yönde bir adım atıyor gibi görünmekle birlikte bu düzenlemenin bir gerçekliğinin olduğu söylenemez. İnternet haber portallarıyla ilgili asıl düzenleme, geçen Ekim ayında yürürlüğe giren Basın Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’dur” dedi. Bu kanunun, internet haber sitelerine resmi ilanlardan yararlanma hakkını da tanıdığını dile getiren Bulut, “Kanunun bütünü incelendiğinde internet gazeteciliği için özgürleştirici vasfından daha çok ayrıştırıcı vasfının öne çıktığı görülmektedir. Kimin gazeteci olabileceği ve gazeteciliğin nasıl yapılması gerektiği, idarenin geniş takdir yetkisine bırakılmaya devam edilmektedir. Kanuna göre, internet gazeteciliği vasfını yitiren haber sitelerinde çalışan gazetecilerin de basın kartını kaybetme, basın kartına bağlanan haklardan faydalanamama ve dolayısıyla gazeteci olarak kabul görmeme riski bulunmaktadır” açıklamasında bulundu.
Bulut aynı zamanda yönetmelik hakkında, “Portallarda çalışan gazetecilerin kapsam içine alınmasından daha çok devlet denetiminden kısmen uzak bu alanın denetim altına alınmasına dönük bir düzenleme işlevi taşımaktadır” değerlendirmesinde bulundu.
İletişim Başkanlığı’nın cezalandırma yöntemi
Yönetmelikte komisyonun görev yetkilerini aktaran madde 33’te yer alan ‘basın ahlak esaslarına aykırı davranışlar’ hakkında konuşan Bildirici, bu maddenin cezalandırma amaçlı kullanılabileceğini belirterek, “Bütün bunlar basın kartları komisyonuna, daha doğrusu komisyonda büyük çoğunluğu olan İletişim Başkanlığı’na, Başkan’a geniş yetkiler veriyor. Keyfi bir biçimde basın kartını yenilemeyecekler ya da iktidarı eleştiren bazı medya kuruluşlarında çalışanların kartlarını iptal edecekler. Bunun yasal düzenlemesini, altyapısını hazırlıyorlar” dedi.
Basın ahlak esaslarına aykırı davranışlar
Yönetmelikteki ifadeler muğlaklaştıkça kuralların yasal dayanağı olup olmadığına bakılmaksızın kendi çıkarımlarıyla uygulama eğiliminde olacaklarını aktaran Bulut, “basın ahlak esaslarına aykırı davranışlar”ın Basın İlan Kurulu tarafından belirlenen Genel Kurul Kararı'na işaret ettiğini belirtti. Bulut, devamında şu ifadeleri kullandı:
“27 Mayıs 2022 tarihli Genel Kurul Kararı'nın amaç hükmünde de görüleceği üzere, ilgili karar ‘gazetelerin kendilerine ait internet haber sitelerinde ve sosyal ağ hesaplarında uymaları gereken Basın Ahlak Esaslarını’ belirlemektedir. Aykırı davranışlardan kasıt, BİK kararında yer alan aykırılıklar oluşturmaktadır. İlgili kararda detaylandırılarak aktarılan bu davranışlar; ‘esaslara aykırılık’, ‘Anayasa ve kanunlara uygunluk’, ‘doğruluk ilkesi’, ‘haber ve bilgi sunumu’, ‘suçsuzluk ilkesi’, ‘çocukların korunması’, ‘cevap ve düzeltme hakkı’, ‘özel hayatın gizliliği’, ‘ayrımcılık yapılmaması’, ‘haber kaynağının gizliliği’ ve ‘millî ve toplumsal değerlere saygı’ başlıkları altında kural koyucular tarafından tasniflenmiştir.”