Yurdun sonundaki hayat ve Menetler

Orhan GÜRDİL Bugün sizlere varlıklarından haberimiz olmayan bir yer ve burada yaşayan topluluktan bahsetmek istiyorum. Menetler olarak tanınan bu topluluk, Rusya’nın Sibirya bölgesinin en kuzey bölgesinde bir yarım adada yaşamaktadırlar. Yurdun sonundaki bu hayat öyle kolay yaşanacak bir yer olmamakla beraber, Menetler doğanın tüm acımasız zorluklarına göğüs gererek, gayet mutlu bir şekilde yaşamlarını sürdürmektediler. Bugün toprak genişliği 17 milyon 100 bin kilometre kare olup, nüfusu ise 149 milyonu aşan Rusya Federasyonu’nun kuzey bölgesi, yani Sibirya, yaza hasret topraklardan oluşmaktadır. Kışın sıfırın altında 50 dereceye kadar düşen soğukluğuna rağmen, Menetler adı verilmiş bu topluluk, Rusya’nın en kuzey ucunda yer alan yarım adada yaşamaktadır. Bölgenin isminin yerel dildeki anlamı, topluluğun sınırda durumuna atıf yapılarak, “yamal” yani yurdun sonu olarak bilinmektedir. Menetler’in yaşadığı bu yerden, en yakın yerleşim bölgesine gitmek için yüzlerce kilometre yol katetmek gerekmektedir. İşte, kendi kaderleri ile baş başa yaşamak zorunda olan Menetler, hayatlarından son derece memnun bir topluluktur. Kış aylarında daha da zorlaşan yaşamlarında, Menetler’in sahip oldukları Ren geyiklerinin bile aşırı soğuklardan dolayı nesillerinin yavaş yavaş tükendiği bilinmektedir. Umumiyetle göçebe bir topluluk olan Menetler’in en büyük yardımcıları ise Ren geyikleri ile Sibirya kurdu olarak bilinen köpeklerdir. Yaz aylarında güney bölgesine göçen Menetler’in, kış aylarında tüm yüklerini ve kendilerini Ren geyikleri taşır. Bu mevsimde yarım adanın kuzeyine göçen bu topluluk, hiçbir zaman soğuktan müşteki olmamışlardır. Kış başlangıcı ile çocukların eğitimi de soğuğa karşı korumalı çadırlarda başlamaktadır. Hayvan derilerinden ve özel dokulu kumaşlardan yapılmış giysileri ile yaşamlarını eksi 50 dereceye inen soğuk içinde sürdüren ve bundan şikayetçi olmayan topluluk için Ren geyiklerinin büyük önemi bulunmaktadır. Ulaşım, yiyecek, giyecek, barınma konusunda Menetler’e büyük yardımı dokunan Ren geyikleri, bu toplum için birer arkadaş gibidir. Keza Sibirya kurdu da bu topluma her konuda yardımcıdır. Yamal adını verdikleri bu bölgede, Menetlerin yaşamları coğrafyanın zorluklarına göre şekillenmekte, özel kıyafetleri, evleri, ulaşımları hatta eğitimleri bile doğanın etkinlikleri ile düzenlenmektedir. Uçsuz bucaksız kar ve buz kaplı Yamal bölgesinde yaşamlarını halen sürdüren Menetler’in bir ara huzurları yarım adanın bir başka köşesinde doğalgazın bulunması, yapılan araştırmalar sonucunda bölgede devasa kraterlerin keşfedilmesi ve yapımı süren tren yolu ile bozulmuştur. Yarım adanın uzak bir köşesinde yapılan bu kalkınma çalışmaları Menetler’in yaşam bölgesinin çok ötesinde bir yer oluşu, bu topluluğu yine de tedirgin etmektedir. Rusçanın ötesinde kendi aralarında özel bir dilde anlaşan Menetler’in, bu yaşamlarından son derece memnun oldukları bilinmektedir. Çevrelerinde bulunan göller, coşku ile akan nehirler sayesinde zengin beslenme ile sağlıklı yaşayan Menetler’in tek endişeleri, huzurlarının bozulmasıdır. Yıllardan beri kendi örf ve âdetlerine göre kendilerine özel bir yaşam şekli kurmuş olan Menetlerde cinayet, hırsızlık, kavga gibi ters davranışlara rastlanmadığı gibi doğumlara da ayrı bir özen gösterdikleri bilinmektedir.