Yeni sistemin ilki

Eda GÜNDAY Kasım 2019 tarihinde İSTAC ( İstanbul Tahkim Merkezi) kısa adı Med&Arb olan Arabuluculuk Tahkim Kurallarını yayınlayıp yürürlüğe koyarak dünyada uygulanmakta olan Med&Arb sistemi kurumsallaştırarak bir ilki gerçekleştirmiştir. Med&Arb Kuralları hukuk uyuşmazlıklarında alternatif çözüm yöntemleri olan arabuluculuk ve tahkime konu olan uyuşmazlıkların mahkemeye başvurulmadan İSTAC tarafından takip edilecek usul ve uygulama kurallarını belirlemektedir. Yeni bir uyuşmazlık çözüm yöntemi olan Med&Arb projesi ile ticari davaların 5 ay gibi kısa bir sürede tahkim yoluyla çözümlenmesi hedeflenmektedir. Dünyada değişen ekonomik ve sosyal şartlar nedeniyle günümüzde dava sayıları hızla artmış ve artmaya da devam etmektedir. Bunun sonucunda doğal olarak klasik yargılama süreci oldukça uzamıştır. Adalet Bakanlığı’nın resmi verilerine göre yerel mahkemede bir dava ortalama 541 gün sürmektedir. İstinaf ve temyiz süreleri de eklendiğinde bir dava 1000 günden önce çözüme kavuşmamaktadır..Bu durum ticaret hayatının yapısı ve dinamikleri açısından oldukça uzun bir süreçtir.Özellikle Türkiye’ye yatırım yapmak isteyen yabancı yatırımcılar için de caydırıcı bir unsurdur. Adalet Bakanlığı Hukuk İşleri Genel Müdürü Sayın Hakan Öztatar’ın açıkladığı verilere göre iş hukuku uyuşmazlıklarında 2018 yılının başında yürürlüğe giren dava şartı arabuluculuk yöntemi ile 871.689 uyuşmazlığın 524.236 sı anlaşma ile sonuçlanarak %63 gibi yüksek bir başarı elde edilmiştir. 2019 yılının ilk ayında uygulanmaya başlayan ticari uyuşmazlıklarda dava şartı arabuluculuk ile 203.504 uyuşmazlığın 104.453 ü anlaşma ile sonuçlanarak % 56 oranında bir başarıya imza atılmıştır. Bu oranlara Adalet Bakanlı’ğının açıkladığı resmi verilere göre ihtiyari arabuluculuk yöntemi ile anlaşma ile yapılan dosya sayısı eklendiğinde 1 milyon 412 bin 205 dosyadan 932 bin 240 ı çözüme kavuşturularak arabuluculuk uygulamasında %70 gibi dünya ortalamasının oldukça üzerinde bir rakama ulaşılmıştır. Bu oranlar Türkiye’de arabuluculuk uygulamasının yaygınlaştığının ve halk tarafından benimsendiğinin kanıtıdır. Med&Arb projesinin amacı; ticari uyuşmazlıklarda arabuluculuk yöntemi ile anlaşma sağlanamayan %44 lük 83.164 davayı tahkim yöntemi ile çözümleyerek ticaret hayatının yapısına uygun bir hukuki mekanizmayı harekete geçirmektir. Bu nedenle 25.06.2020 tarihinde İSTAC tarafından İstanbul’da düzenlenen törenle ülkemizdeki mevcut 200 arabuluculuk merkezinin 130 ile iş birliği protokolü imzalanmıştır.Ankara’nın ilk,Türkiye’nin ikinci kurulan arabuluculuk Merkezi olan Başkent Arabuluculuk Uyuşmazlık Çözüm Merkezi de tarihi bir adım olan bu protokolü imzalamıştır. MED&ARB NASIL İŞLEYECEK VE NE GETİRECEK Med&Arb( Mediation&Arbitration) kurallarının işletilebilmesi için öncelikle tarafların arabuluculuk yönteminin denenmesini ve burada anlaşma sağlanamazsa tahkim yoluyla nihai olarak çözümlenmesi konusunda anlaşma sağlaması gerekmektedir. Uyuşmazlığın tarafları sözleşmelerine İSTAC şartını koyarlarsa öncelikle arabuluculuk yöntemine başvuracak burada anlaşma sağlanamazsa tahkim yoluyla nihai çözüme kavuşulacaktır. Tarafların sözleşmelerinde bu şart yoksa dava şartı kapsamında olan arabuluculuk sürecinde anlaşamamaları halinde arabulucunun tahkim süreci hakkında tarafları aydınlatması sonucunda arzu ederlerse ayrı bir Tahkim Sözleşmesi İstanbul Tahkim Merkezi’nde tahkim sürecini başlatabilecektir. Ayrıca ticari uyuşmazlığın taraflarından biri İSTAC arabuluculuk kurallarına uygun olarak arabuluculuk başvurusu yaparsa Med&Arb süreci başlayabilecektir. Bu durumda İSTAC Divanı tarafından Med&Arb iş birliği protokolünü imzalamış arabuluculuk merkezlerinden konusunda uzman bir arabulucu atanabileceği gibi İSTAC listesinde bulunan tarafların üzerinde mutabık kaldığı bir arabulucu da tayin etmeleri mümkün olacaktır. Bu şekilde İSTAC bünyesinde başlamış olan arabuluculuk sürecinde anlaşma sağlanamazsa tahkim sürecine geçilerek uyuşmazlık kesin olarak çözülecektir. Arabuluculuk yöntemi ile ticari uyuşmazlıkların çözümü en fazla 8 haftadır. Med&Arb yöntemi tercih edildiğinde hızlı tahkim ile en çok 3 aylık süre ile toplamda ticari bir uyuşmazlık 5 ayda sonuçlandırılmış olacaktır. Dolayısıyla hem yargının iş yükü azalacak hem de taraflar uyuşmazlıklarını Arabuluculuk&Tahkim yöntemi ile ekonomik ve kısa sürede nihai olarak çözmüş olacaklardır. İş dünyasının ve iş adamlarının dinamiklerine uygun olan bu yöntemi denemelerinin faydalı olacağı aşikardır. Çok daha önemli bir noktada uzun hukuki süreçlerden dolayı Türkiye’ye yatırım yapmaktan çekinen yabancı sermayenin Med&Arb sisteminin uygulanması gelmesi sağlanacaktır. 24.06.2020 tarihinde arabuluculuk merkezleri ile imzalanan iş birliği protokolüne göre İSTAC arabuluculara tahkim ve hakemlik eğitimi vermeyi de öngörmektedir. Böylece avukatlara hakemlik yolu da açılmış olacaktır. İlk etapta 130 arabuluculuk merkezi tarafından imzalanan protokol halen diğer arabulucuların imzasına açıktır. Hukuk sistemimiz için son derece önemli olan Med&Arb projesinin ülkemize, ekonomimize ve iş dünyasına hayırlı olmasını temenni ederim.