Van Sahil Yolu gerekli miydi?

Nimet Ölmez /Van
İçinde bulunduğu havza, yüksek dağlarla çevrili, dışa akarsu bağlantısı olmayan kapalı bir göl, Van Gölü. Akarsu akışlarının Van Gölü’ne olduğu havzada, mevcut iklim koşulları altında yağış ve buharlaşma ilişkisiyle büyük bir hidrolojik dengeyle korunuyor. Oksijen kaynağı olan bu alanlar, aynı zamanda birçok canlı türüne de ev sahipliği yapıyor. Kimi kaynaklara göre, 600 yaşında olan Van Gölü, kirliliğin yanı sıra “Sahil Yolu” projesiyle büyük zarar gördü. Van Büyükşehir Belediyesi tarafından yapılan ve Edremit, İpekyolu, Tuşba ilçelerinden geçen 10 kilometrelik Sahil Yolu, dolgu yöntemi yapılarak trafiğe açıldı. Bunun sonucunda Van Gölü ve sulak alanlar birbirinden ayrıldı, biyoçeşitlilik azaldı.
Son yıllarda iklim değişikliğinin neden olduğu kuraklık tehdidiyle karşı karşıya kalan Van Gölü, aşırı buharlaşmayla beraber çekilme yaşayan göl, her geçen daha büyük su kayıpları yaşıyor. Gölü besleyen birçok dere veya akarsu ya tamamen kurudu ya da seviye kaybı oldu. Gölün yaşadığı kuraklık, kirlilik ve yapılaşma sorunlarına rağmen sahil yolunu yapmaya devam eden Büyükşehir Belediyesi, Van Gölü için doğal biyolojik arıtma görevi gören sazlıklar kurutularak tahrip etti. Bu bölgeye has endemik türler olan canlılar bu sazlıklarda yaşıyor. Arkaya doğru dikilmiş kuyruğu, büyük beyaz başı ve geniş ve mavi gagasıyla hemen tanınan ve nadir bulunan Mavi Kuyruk Ördeği de yine en fazla sahil yolunun yapıldığı alanlarda yaşam alanı buluyor. 
Su seviyesi değişebilir
Sahil yolunu bekleyen bir tehlike ise; su seviyesinde yaşanan yükselmeler. Göl su seviyesi, 1994-1998 yılları arasında yaklaşık 4 metre yükseldiği belirtiliyor. Dışa akıntısı olmayan kapalı göllerin su seviyelerinde böyle kısa dönemli oynamaları ifade eden “Su seviyesi dalgalanmaları” 3 ila 5 metreye kadar varabiliyor. Küresel ısı değişiklikleri veya güneş aktivite döngülerinin şiddetine dayalı kısa dönemli su seviyesi dalgalanmaları, Van Gölü gibi kapalı göl havzalarında Kıyı Koruma kanunlarının bu yüzden taviz verilmeden uygulanmasını zorunlu kılıyor.
“Sadece kıyı kanunları değil sulak alanlar da göz önünde bulundurulmalı”
 Van gölünün doğal dengesinin korunması için sık sık açıklamalarda bulunan ve çalışmalar yürüten Yüzüncü Yıl Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü Dr. Öğretim Üyesi Onur Köse, yolların yapılmadan önce mutlaka mevcut durumdaki Kıyı Kanunlarının ve sulak alan yönetmeliklerinin incelenmesi gerektiğini vurguladı. Özellikle Van Gölü gibi kapalı havzalarında sadece kıyı kanunlarının değil kıyının önemli kısmını oluşturan sulak alanlarında göz önünde bulundurulması gerektiğine dikkat çeken Köse, yapılan sahil yolunun önemli bir kısmının sulak alanların ortasından geçtiğini belirtti. Sulak alanlarla ilgili yönetmenliğin göz önünde bulundurulmaması halinde doğa için bir katliam olacağı uyarısı yapan Köse, şunları söyledi: 
“Kapalı göl havzalarında metropol adayı kentsel doku içerisinde Sahil Yolu, göl kıyısında ekolojik dengelerin bozulmasının en büyük nedenlerinden biri olacaktır. Sahil yolları oluşturacakları cazibeyle, önüne geçilemez şekilde kentsel yayılım alanlarının kıyıya yaklaşmasına ve buna bağlı olarak kapalı gölün kirlenme hızının ivmeyle artmasına neden olacaktır. Böyle bir durum, özellikle depremsellik ve volkanizma riski yaşayan bölgelerde, kentsel alanın daha zayıf bir zemine aktarılmasına, afetler sırasında daha büyük zararların, mal ve can kayıplarının yaşanmasına yol açacaktır. Ayrıca, Van Gölü 451 m’ye varan derinliğiyle, 6-8 m civarında tsunami dalgaları oluşturabilme kapasitesine sahiptir. Kentsel dokunun kıyı şeridine paralel gelişmesine sebep yaratmak, çok seyrek de olsa olası anlık tsunami felaketinde büyük kayıpların yaşanmasını da beraberinde getirecektir.”
Van’ın en temel ihtiyacı, çevre yolu
Özellikle son 3 yılda Van Gölü’nün tanıtılması, geliştirilmesi ve turizme kazandırılması amacıyla sahil kıyısını imara açan Van Valisi ve kayyım Büyükşehir Belediye Başkanı Ozan Balcı da yol ile ilgili sık sık basına demeçler verdi. Bu proje sayesinde Van’ın 50 yıllık hayalinin gerçekleştiğini belirten Balcı, “Van Gölü Sahil Yolu ve 1100 dönümlük rekreasyon alanları için yaklaşık 750 milyon lira harcandı. Vanlılara yeni sahil yolunda kazasız belasız yolculuklar diliyorum. Yolumuz çok güzel oldu. Yol boyunca 1100 dönümlük rekreasyon alanımız da tamamlanınca burası daha da güzel olacak. Van’a büyük bir hizmet oldu” açıklamasında bulundu.
Van’ın uzun yıllardır dile getirilen ve en çok konuşulan konusu olan çevre yolu, 2024 yılına kaldı. 13 yıldır bitmeyen çevre yolunun 11 Haziran 2022’de Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Van ziyareti ile birlikte temel atma töreni düzenlenmiş ve daha sonra Van Valisi Balcı ile birlikte birçok kez gündeme gelmişti. Trafikteki rahatlamayı sağlamak için Van’ın en önemli problemi transit geçişlerdeki araçların çevre yolundan geçebileceği şekilde düzelmenin yapılması olacak. Kentin en büyük ihtiyacı şu an çevre yolu. Çünkü Van’ın yollarının önemli bir kısmı sahil yolu niteliği oluşturuyor.