Türkiye’nin ilk tabiat tarihi müzesi

Emine Gül Türk / Ankara
Doğa ve bilim meraklısı kişilerin mutlaka ziyaret edilmesi gereken yerlerden biri Maden Tetkik ve Arama (MTA) bünyesindeki Şehit Cuma Dağ Tabiat Tarihi Müzesi. 7 Şubat 1968’de açılan müze, Türkiye’nin ulusal anlamda ilk tabiat tarihi müzesi olma özelliği taşıyor. Müzede Türkiye ve dünyanın çeşitli yerlerinden derlenmiş hepsi birbirinden önemli ve değerli mineral, kayaç, maden, fosil ve jeoarkeolojik 5000’i aşkın örneklerden oluşan zengin koleksiyonlar sergileniyor. Müzenin asıl amacı, sergilediği örnekler ve hazırladığı eğitim materyalleriyle özellikle çocuk ve gençlerde doğa koruma bilincini oluşturmak.
Şehit Cuma Dağ Tabiat Tarihi Müzesi, Çankırı-Çorum Havzası’nda 28 milyon yıl önce yaşamış en büyük kara memelisi olarak bilinen dev gergedana ait fosiller sergileniyor.  Dünyanın çeşitli yerlerinden 5 binden fazla örneğe ev sahipliği yapan müze toplam 3 kattan oluşuyor. 
Müzenin giriş katında, uzay terazisi, güneş sistemi, küresel görüntüleme sistemi “Bilim Küresi”, kubbe şeklindeki ekranda üç boyutlu görüntüleme sistemi “Planetaryum”, Eğitim ve Uygulama Alanı, Geçici Sergi Alanı, Hediyelik Eşya Satış Bölümü ve Görme Engelliler Bölümü bulunuyor.
Birinci katta yer alan, 280 milyon yıl öncesine ait tatlı su sürüngeni “Mesosaurus brasiliensis”e ait orijinal fosil, 193 milyon yıl öncesine ait dev Ammonit fosili, Maraş Fili, Uzun Balina iskeleti, 140 milyon yıl önce yaşayan etobur dinozorların iskeletlerinin alçı kopyası ve maketi ziyaretçilerin en çok ilgisini çeken örnekler arasında. Karstik Mağara Modeli, alçı kopyalar, Prehistorik dönemlere ait taş aletler, Manisa-Kula’da yaşamış insanların ayak izleri de dikkat çekiyor. Yine bu kattaki Diyaroma Bölümü’nde soyu tükenmiş Türkiye’ye özgü bitki ve hayvanlara ait örnekler sergileniyor. Türkiye’nin hayvan ve bitkilerine ait canlandırma vitrinleri, mağara modeli, çökelme ortamını gösteren maket ve tarih öncesi insanların kullandığı alet ve malzemelerin sergilendiği bölüm yine müzenin birinci katında yer alıyor.
Müzenin ikinci katında, madencilik tarihiyle ilgili örnekler sergileniyor. “Sistematik Mineraloji” bölümünde yer kabuğunun yapı taşları olan mineraller, “Kayaçlar” bölümünde ise çeşitli minerallerin farklı jeolojik süreçlerle bir araya gelmesinden oluşmuş kayaçlar bulunuyor. İnsanın sosyal ve kültürel gelişimiyle paralel madenciliğin gelişmesine tanıklık eden buluntular metalik madenler, enerji hammaddeleri ve endüstriyel hammaddeler, “Türkiye Yer Altı Kaynakları” bölümünde yer alıyor. “Süstaşları” bölümünde gerek yurt içinden ve gerekse yurt dışından temin edilmiş çeşitli renklere ve çekiciliğe sahip kristaller ziyaretçilerini bekliyor. Bu katta “Küpelasyon” ve “Sementasyon” alanları ve “Tunç Çağında Madencilik Maketi” de bulunuyor.
Üçüncü katta bulunan “Bilim Tüneli”nde, Türkiye’nin jeolojik miras alanları, Güney Afrika’nın safari parkları, deniz altındaki resiflerde gözlenen biyolojik çeşitlilik ve çiçeklerin renkli dünyası izlenebiliyor.
Müzede ayrıca, Paleontoloji, Mineraloji-Petrografi (Gemoloji) Laboratuvarları ve 100.000’e yakın örneğin saklandığı “Arşivler”de yer alıyor. Şehit Cuma Dağ Tabiat Tarihi Müzesi, “Gezici Müze Faaliyetleri”, “Eğitim Amaçlı Hazırlanan ve Türkiye’nin Dört Bir Yanındaki Okullara Gönderilen Mineral ve Kayaç Setleri” ve “Bilimsel Araştırma Projeleri” çalışmalarını da sürdürüyor
Ziyaretçilerden Yasin Koca, müzenin geçmişe açılan bir kapı olduğunu ve tarihini merak eden kişiler için bir rehber niteliğinde olduğunu belirterek “Madencilik ve arkeoloji alanına ilgi duyan ve doğal taşlara ilgisi olanlar için öğretici bir deneyim alanı. Evrenin oluşumu, topraklarımız ve madenlerimiz ile ilgili birçok bilgi sahibi olunabiliyor. Dinazor kemiklerini, fosilleri, mineral ve kaya çeşitlerini, madenleri, Anadolu’dan çıkan deniz canlılarının fosillerini ve daha birçok şeyi görmek heyecan verici ve tatmin edici” diye konuştu.
MTA Müzesi’ne giriş için, müze kartı aranmıyor veya herhangi giriş ücreti alınmıyor. Müze, pazartesi günü hariç haftanın her günü 09.00-16.00 arası ziyaretçileri ağırlıyor.