Hızla gelişip ilerleyen teknolojide sürdürülebilirlik için kullanılan teknolojik cihazların dönüştürülmesi önem kazanıyor. Dünyada ve Türkiye’de teknolojik veya elektronik ürünlerin geri dönüştürülmesi konusunda çeşitli çalışmalar yapılıyor. NİLAY KAMU Teknoloji, her geçen gün hızla gelişip ilerliyor ve bu, teknoloji açısından olumlu değerlendiriliyor. Ancak sürdürülebilirlik açısından bazı adımların atılması ve özellikle kullanılan teknolojik cihazların dönüştürülmesi tüm dünyanın önem verdiği konular arasında yer alıyor. 2009 yılında yayınlanan bir haberde, elektronik atık (e-atık) oluşturan cihazların başında bilgisayarlar geliyor. Burcu Soydan’ın haberine göre, Amerika’nın attığı bilgisayarların yüzde 50’sinin çalışır durumda olduğu halde, yeni teknoloji kurbanı olması, e-atık miktarını gereksiz şekilde arttırıyor. Çin’deki bir kasaba olan Guiyu’da, “e-çöplük”ten söz ediliyor. İnsanların teknoloji atıkları sebebiyle hastalıklarla boğuştuğu, sebzelerin zehirli sularla yıkandığı ve Basel Anlaşması’nda şartlar belirlenmesine rağmen uygulayanın olmadığı gibi çarpıcı detaylara yer veriliyor. Bu haberin yayınlanmasının üzerinden 14 yıl geçti ve soruna çözüm bulunmasının yanı sıra katlanarak arttığını görüyoruz. Avrupa Birliği (AB) tarafında elektronik ürünlerin geri dönüştürülmesi konusunda kapsamlı çalışmalar yürütülüyor. Bu kapsamda, AB’nin e- atık yönetimi politikaları ve düzenlemeleri şunları içeriyor: Elektronik Atık Yönetim Direktifi (WEEE Direktifi): AB, 2003 yılında Elektronik ve Elektrikli Eşyaların Atıklarının Kontrolü (Waste Electrical and Electronic Equipment - WEEE) Direktifi’ni kabul etti. Bu direktif, e-atıkların doğru bir şekilde toplanması, geri dönüştürülmesi ve bertaraf edilmesini sağlamaktadır. Direktif, üretici sorumluluğunu vurgulamakta ve e-atıkların çevreye etkilerini azaltmayı hedefliyor. Elektronik Atık Yönetim Sistemi: AB ülkeleri, WEEE sistemini kurarak e-atıkların toplanması ve geri dönüştürülmesi süreçlerini yönetmektedir. Bu sistem, atık üreticilerinin kayıtlı olmasını, atıkların doğru bir şekilde toplanmasını ve geri dönüşüm tesislerine iletilmesini sağlamaktadır. Geri Dönüşüm Hedefleri: AB, e-atıkların geri dönüştürülmesi konusunda belirli hedefler koymuştur. Örneğin, AB üye ülkeleri, 2019 itibarıyla e-atıkların en az yüzde 65’inin geri dönüştürülmesini hedeflemektedir. Ayrıca, AB ülkeleri, 2021 itibarıyla belirli e-atık kategorileri için geri dönüşüm hedeflerini daha da artırmıştır. Yasal Düzenlemeler: AB ülkeleri, e-atık yönetimi için yasal düzenlemeler getirmiştir. Bu düzenlemeler, üretici sorumluluğunu, atık toplama sistemlerini, geri dönüşüm standartlarını ve diğer ilgili konuları içermektedir. Bu şekilde, e-atık yönetimi konusunda standartlar ve uyum sağlanması hedeflenmektedir. Bunun dışında teknoloji şirketlerinin elektronik ürünlerin geri dönüştürülmesi konusunda çeşitli çalışmalar yürütmekte ve sürdürülebilirlik odaklı girişimlerde bulunmaktadır. İşte bazı teknoloji şirketlerinin elektronik ürünlerin geri dönüştürülmesi ve çevresel sürdürülebilirlik konularında yaptığı bazı çalışmalar: Apple: Çevresel sürdürülebilirlik konusunda önemli adımlar atmaktadır. Şirket, tüm Apple ürünlerinin geri dönüştürülebilir olmasını sağlamak için tasarım ve üretim süreçlerini optimize etmektedir. Ayrıca, Apple Store’larda ve çevrim içi platformlarda kullanıcılara e-atıklarını ücretsiz olarak geri dönüştürme imkânı sunmaktadır. Samsung: “Galaxy Geri Dönüşüm Programı” gibi programlar aracılığıyla e-atık yönetimine odaklanmaktadır. Bu programlar, kullanıcılara eski Samsung ürünlerini iade etme ve geri dönüşüm sürecine dahil olma imkânı sağlamaktadır. Şirket ayrıca ürünlerin geri dönüşümü için tesisler kurarak atık yönetimini desteklemektedir. Dell: “Kapalı Döngü -Closed-Loop” geri dönüşüm programını hayata geçirmiştir. Bu program, Dell ürünlerinin geri dönüşümü için kullanılan malzemelerin, yeni ürünlerin üretiminde tekrar kullanılmasını sağlamaktadır. Ayrıca, Dell kullanıcılarına da ürünlerini geri dönüştürme seçenekleri sunmaktadır. HP: “HP Geri Dönüşüm ve Geri Kazanım Programı” ile e-atık yönetimi konusunda çalışmaktadır. Bu program, kullanıcılara HP ürünlerini geri dönüştürme imkânı sunmanın yanı sıra, atık yönetiminde etkinlik ve verimlilik sağlamak için geri dönüşüm tesisleri ve süreçler geliştirmektedir. Google: Çevresel sürdürülebilirlik konusunda çalışmalar yürütmektedir. Google, ürünlerin geri dönüşümüne yönelik programlar sunmakta ve enerji verimliliği, atık yönetimi ve geri dönüşüm gibi alanlarda sürdürülebilirlik hedeflerine odaklanmaktadır. Elektronik atıkların, etkileri… Çevresel Etki: E-atıkların düzgün bir şekilde bertaraf edilmemesi çevresel kirliliğe yol açabilir. Birçok elektronik cihaz, kurşun, civa, kadmiyum ve bromlu alev geciktiriciler gibi tehlikeli maddeler içerir. E-atıkların düzgün yönetilmediği durumlarda, bu toksik maddeler toprak, su ve hava kirliliğine neden olarak insan sağlığına ve ekosistemlere zarar verebilir. İnsan Sağlığı Riskleri: E-atıklardaki zararlı maddelere maruz kalma ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Özellikle gelişmekte olan ülkelerdeki gayri resmi e-atık geri dönüşümünde çalışanlar genellikle uygun koruyucu önlemler olmaksızın zararlı kimyasallara maruz kalırlar. Bu maruziyet, solunum sorunları, deri hastalıkları, üreme sorunları ve hatta kanser gibi sağlık sorunlarına yol açabilir. Ayrıca bu atıklar, yerel su kaynaklarını kirletebilir ve toplumların içme suyu kaynaklarına zarar verebilir. Kaynak Tükenmesi: Elektronik cihazlar, altın, gümüş, bakır ve nadir toprak metalleri gibi değerli kaynaklar içerir. E-atıkların düzgün şekilde geri dönüştürülmediği veya geri kazanılmadığı durumda, bu kaynaklar israf edilir. Bu malzemelerin çıkarılması ve madencilik işlemleri de kendi çevresel ve sosyal etkilerine sahiptir; bunlar arasında habitat tahribatı, kirlilik ve insan hakları sorunları yer alır. Dijital Uçurum: E-atıkların düzgün yönetilmemesi dijital uçurumu derinleştirebilir. Birçok atılmış elektronik cihaz, hâlâ işlevsel veya onarılabilir olabilir, ancak genellikle geri dönüştürülmez veya ihtiyaç sahibi toplumlara bağışlanmaz. Bu durum, teknolojiye erişimi olanlar ile olmayanlar arasındaki uçurumu daha da derinleştirir, eğitim, istihdam ve sosyoekonomik gelişme fırsatlarını sınırlar. Veri Güvenliği Riskleri: Elektronik cihazlar, genellikle hassas kişisel bilgileri depolar. E-atıkların düzgün şekilde bertaraf edilmemesi durumunda, bilgiler güvenli bir şekilde silinmediyse veri ihlallerine ve kimlik hırsızlığına yol açabilir. Herhangi bir elektronik cihazı atmadan önce uygun veri temizleme prosedürlerini izlemek önemlidir. Elektronik cihazlardaki değerli madenlerin tekrar işlenmesi… Bir milyon dizüstü bilgisayarın geri dönüştürülmesi, yılda 3 bin 657 ABD evinin kullandığı elektriğe eşdeğer enerji tasarrufu sağlayabilir. BBC Türkçe’nin 18 Ekim 2016’da hazırladığı “akıllı telefonlar değerli madenlerle dolu” haberinde her akıllı telefonda, altın, gümüş, platin ve benzeri değerli matellarin bulunduğunu ve bunları güvenli bir şekilde ekonomiye kazandırmanın önemine dikkat çekilmişti. İstanbul Maden İhracatçıları Birliği tarafından yayınlanan bir videoda, bilgisayarın içinde yer alan bileşenlerin oranları şu şekilde açıklanıyor: 2 kg ağırlığındaki standart bir bilgisayarın içinde ortalama 460 gr Plastik, 400 gr Bakır, 140 gr Demir, 100 gr Alüminyum, 30 gr Kurşun, 20 gr Nikel, 58 gr Kalay, 2 gr Gümüş, 0,60 gr Altın bulunuyor. Bir ton bilgisayarın geri dönüşümü ile 162.000 TL(4 Mart 2021 itibariyla bu rakam geçerli, zira şu anda çok daha yüksek bir miktar ortaya çıkar) değerinde maden dönüştürülebilir ve bu sayede elektronik atıklar dönüştürülmüş olur. Bilgisayarlara ek olarak akıllı telefonların içinde şu bileşenler bulunuyor: Standart bir iPhone 0,034 gr altın, 0,34 gr gümüş, 0,015 gr paladyum ve gramın binde biri kadar platin içeriyor. Ayrıca biraz daha ucuz olan alüminyum (25 gr) ve bakır (15 gr) da aktif olarak kullanılıyor. Akıllı telefonlarda ayrıca itriyum, lantan, terbiyum, neodim, gadolinyum, praseodim gibi nadir elementler de yer alıyor. Bunlar aslında yerkabuğunda bolca bulunan, ama ekonomik olarak çıkarması çok zor olan elementler olduğu için telefonların maliyetleri ve fiyatlarına da yansıyor. Statista tarafından yayınlanan 2022’den 2027’ye kadar olan tahminlere göre, akıllı telefon kullanımı her geçen gün artıyor ve 2023 yılında 6 milyar 841 milyon kişiye çıkması bekleniyor. Marketing Türkiye’nin aktardığı güncel rakamlara göre, dünyada temmuz 2022 itibariyla 5 milyar 34 milyon insan akıllı telefon kullanıcısı ve 5 milyarın üzerinde insan da interneti kullanıyor. Bu ise, milyonlarca atık demek oluyor. Eğer bilinçli olunmazsa yer yıl katlanarak artacak ve bir gün de felakete dünüşebilecek bir konudan bahsediyoruz. Küresel bir sorun haline gelen e-atıklar, özellikle cihazların içinde bulunan bazı değerli madenlerin de tekrar işlenmesine olanak sağlıyor. Türkiye’deki dönüştürme çalışmaları… Bu konuda, Türkiye’de aktif olarak çalışan resmi bir dernek bulunmuyor. Elektronik Atıkların Geri Dönüşümünü Destekleme Derneği’ne aylar önce e-posta atmama rağmen bu içerik yazıldığı ve yayına alındığı güne kadar geri dönüş alamadım. Kendi internet sitelerinde yer alan blog sayfasında “Elektronik atık nedir ve örnekleri nelerdir, gerçek bir problem elektronik atık, Amazon’un depolarında yer alan elektronik ürünlerin her yıl imhası ve elektronik atıklarla ilgili 9 ilgi çekici gerçek” başlıklarında en son, 2021 yılında yayınlanmış birkaç içerik bulunuyor. E-atıklar hakkında daha fazla bilgilendirme amacı taşıyan bu yazıların neden 2021 yılında son bulunduğu hakkında bir bilgi yok. Derneğin sitesinde, e-atıklar şu şekilde sınıflandırılıp sıralanıyor: Ev Aletleri: Mikrodalgalar, Ev Eğlence Cihazları, Elektrikli ocaklar ve Isıtıcılar. İletişim ve Bilgi Teknolojisi Cihazları: Cep telefonları, Akıllı telefonlar, Masaüstü bilgisayarlar, Bilgisayar Monitörleri, Dizüstü bilgisayarlar, Devre kartları ve Sabit Sürücüler. Ev Eğlence Cihazları: DVD’ler, Blu Ray Oynatıcılar, Stereolar, Televizyonlar, Video Oyun Sistemleri, Faks makineleri, Fotokopi Makineleri veYazıcılar. Elektronik Araçlar: Masaj Koltukları, Isıtma Pedleri, Uzaktan kumandalar, Televizyon Kumandaları, Elektrik Kabloları, Lambalar, Akıllı Lambalar, Gece Lambaları, Koşu Bantları, FitBit’ler, Akıllı saatler, Kalp Monitörleri ve Diyabetik Test Cihazları. Ofis ve Tıbbi Ekipman: Fotokopi Makineleri/Yazıcılar, BT Sunucusu Rafları, BT Sunucuları, Kordonlar ve Kablolar, WiFi Dongle’ları, Diyaliz Makineleri, Görüntüleme Ekipmanı, Telefon ve PBX sistemleri, Ses ve Video Ekipmanları, Ağ Donanımı (yani sunucular, anahtarlar, hub’lar vb.) ve Güç Şeritleri ve Güç Kaynakları Kesintisiz Güç Kaynakları (UPS Sistemleri): Güç Dağıtım Sistemleri, Otoklav ve Defibrilatörler Temelde bu şekilde sınıflandırılan elektronik atıkları tanımalı, onları gerektiğinde değiştirmeli ya da dönüştürmeliyiz. Atık piller için önerilen geri dönüşüm teknikleri… Bu arada atık pillerin bertaraf ve geri dönüşümü için çalışmalar yürütülüyor. Taşınabilir Pil Üreticileri ve İthalatçıları Derneği tarafından yayınlanan pillerle ilgili kararda, atık pillerin dönüştürülmesenin altı çiziliyor. Atık pillerin yanması ya da yakılması bir seçenek olmadığından kontrollü bir biçimde toprak altında ya da üstünde depolanmaları söz konusu. Ancak burada da karşımıza atık pillerin kimyasal yapılarına göre sınıflandırılması gerekiyor. Akabinde ise uygulanacak geri dönüşüm prosesleri suretiyle bertaraf edilmeleri en uygunu olarak gösteriliyor. Taşınabilir Pil Üreticileri ve İthalatçıları Derneği’nin aktardığı kadarıyla Avrupa Birliği (AB) ülkelerinin, metal ve metal filizi ihtiyaçlarının yüzde 80 -100 mertebesinde ithalata bağımlı olması (örneğin nikel yüzde 86, kobalt yüzde 95 gibi) ve pillerin metal içerikleri bakımından birincil metal filizleri ve alaşımlarını takiben en zengin kaynakları teşkil etmeleri gerçeği, AB ülkelerinde kısa sürede fark edildi. 26 Eylül 2006’da yayınlanan son 2006/66/EC sayılı direktifte, atık pillerin geri dönüştürülme zorunluluğu açık bir şekilde vurgulandı. Taşınabilir türdeki atık pillerin geri dönüştürülmesinin 3 temel hedefi var. Bunlar, “Alıcı ortamları atık pillerden kaynaklanabilecek zararlı emisyonlardan korumak”, “Ağır metallerin toprağa veya suya karışmasını önlemek” ve “Pillerin bünyesindeki bazı değerli metalleri geri dönüştürerek ekonomik kazanç yaratmak” olarak belirtiliyor. Atık piller, çinko ve çinko bileşikleri, manganez birleşikleri, ferromangan, ferronikel, nikel, kadmiyum ve kadmiyum birleşikleri, lityum, gümüş, kobalt ve büyük kapasiteli birkaç tesiste de az miktarlarda nadir toprak elementleri geri dönüştürülüyor. Çinko-karbon ve alkali pillerde, mevcut cıva miktarının son derece azaltılması sonucunda, cıva ve cıva birleşiklerinin geri dönüşümü önemini kaybediyor. Geri dönüşüm metotları, mekanik, hidrometalurjik (kimyasal/fiziksel) veya pirometallurjik (termal) olabiliyor. Hidrometallurjik yöntemi uygulayan proseslerde termal proseslere nazaran çok daha yüksek safiyet derecelerine ulaşmak mümkün oluyor. Buna karşılık termal proseslerde geri dönüşüm verimlilikleri çok daha yüksek hale geliyor. Türkiye’deki duruma değinen dernek, 2009’da “Atık Pillerin Bertarafı ve Geri Kazanım Teknolojilerinin Geliştirilmesi” adındaki projenin başlatıldığını aktarıyor. Buna göre, gerekli tesislerde alkali mangan ve çinko karbon türü piller, yurt içinde geri dönüştürülüyor. Lityum iyon ve nikel metalhidrit türü piller, yurt dışı geri dönüşüme gönderiliyor, lityum primer ve nikel kadmiyum türü piller ise yurt içinde bertaraf ediliyor. Elektronik Atıkların Geri Dönüşümünü Destekleme Derneği’nden aktarılan bilgiye göre, kullanılmayan elektronik cihazlar çevreye büyük zarar verebiliyor. Örneğin gerekli yerlere bırakılmayan ve sokağa atılan bu cihazlar, cıva, kurşun ve kadmiyum gibi çok zararlı maddelerin toprak ve suya karışmasına sebep oluyor. Bu da büyük sorunlara neden oluyor. Verilere göre, şu anda yaşayan tüm balinalar, ABD’nin bir yılda ürettiği elektronik atık miktarı ile karşılaştırıldığında, e-atıkların sayısı daha fazla oluyor. Bakanlıkça yürütülen çalışmalar… Sağlıklı ve işlevsel bir geri dönüşüm kesinlikle elzem olsa da bizim de evlerimizde e-atıklarla alakalı yapabileceğimiz şeyler tabii ki var. Bunların en önemlisi, tabii ki tamir ve kullanılmış elektroniği almayı benimsemek. Sıfıra yakın ürünleri, eski sahiplerinden satın alarak, elimizdeki elektronik cihazı çok cüzi miktarlara tamir ettirip yenisini edinmeyerek yeni bir “elektronik atık” potansiyeline sebep olmayabiliriz. Tek başımıza bu büyük problemi çözmenin imkânsız olduğunu biliyoruz ama yine de bu korkunç tehlikenin farkında olmak her şeyin başlangıcı. Türkiye’de teknolojik veya elektronik ürünlerin geri dönüştürülmesi konusunda çeşitli çalışmalar yapılıyor. Bu çalışmalar genellikle e-atık yönetimi, geri dönüşüm tesislerinin kurulması ve bilinçlendirme faaliyetlerini kapsıyor. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın internet sitesinde yer alan Türkiye’de teknolojik ürünlerin geri dönüştürülmesi hakkında yürütülen bazı önemli çalışmalar şöyle sıralanıyor: Elektronik Atık Yönetimi: Türkiye’de e-atık yönetimi için Elektronik Atık Yönetim Sistemi (EAY) kurulmuştur. EAY, e-atıkların toplanması, taşınması, işlenmesi ve bertaraf edilmesi süreçlerini yöneten bir sistemdir. Geri Dönüşüm Tesisleri: Türkiye’de e-atıkların geri dönüşümü için birçok tesis faaliyet göstermektedir. Bu tesislerde e-atıkların parçalanması, ayrıştırılması ve değerli bileşenlerin geri kazanılması sağlanmaktadır. Elektronik Atık Toplama Merkezleri: Türkiye genelinde e-atıkların toplanması amacıyla çeşitli atık toplama merkezleri bulunmaktadır. Bu merkezler, e-atıkların belirlenen noktalardan toplanması ve ilgili geri dönüşüm tesislerine sevk edilmesini sağlamaktadır. E-Atık Geri Dönüşüm Tesisleri: Türkiye’de e-atıkların geri dönüşümü için özel tesisler bulunmaktadır. Bu tesislerde atıkların doğru bir şekilde ayrıştırılması, parçalanması ve değerli bileşenlerin geri kazanılması sağlanmaktadır. Bilinçlendirme Kampanyaları: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, çeşitli bilinçlendirme kampanyaları düzenleyerek e-atıkların geri dönüşümü konusunda farkındalık oluşturmayı hedeflemektedir. Bu kampanyalarla vatandaşlar, e-atıkların çevreye zarar verdiği ve doğru bir şekilde bertaraf edilmesi gerektiği konusunda bilgilendirilmektedir. Eğitim ve Araştırma Projeleri: Üniversiteler, sivil toplum kuruluşları ve araştırma merkezleri e-atık yönetimi konusunda çalışmalar yürütmektedir. Bu projeler, geri dönüşüm teknolojileri, atık yönetimi stratejileri ve yenilikçi çözümler üzerine odaklanmaktadır. E-waste Kampanyaları: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yürütülen “Elektronik Atıklarını Topla, Geleceğini Koru” kampanyası gibi bilinçlendirme faaliyetleriyle, vatandaşların e-atıkları geri dönüşüm noktalarına teslim etmeleri teşvik edilmektedir. Üretici Sorumluluğu: Türkiye’de elektronik üreticileri, üretici sorumluluğu kapsamında e-atıkların toplanması ve geri dönüştürülmesi için sorumluluk taşımaktadır. Bu sayede, üreticilerin geri dönüşüm faaliyetlerine katkı sağlamaları amaçlanmaktadır. Geri Kazanım Projeleri: Bazı şirketler, e-atıkların geri dönüştürülmesine yönelik projeler yürütmektedir. Bu projelerde, atıkların değerli metalleri ve materyalleri geri kazanılarak çevresel etkileri azaltılmaktadır. Geri dönüşüm için izlenecek adımlar E-atıkların etkilerini hafifletmek için sorumlu e-atık yönetimi uygulamalarının teşvik edilmesi, geri dönüşüm, yeniden değerlendirme ve güvenli bertaraf gibi önemlidir. Hükümetler, üreticiler ve bireyler, çevreyi ve insan sağlığını korumak için uygun e-atık yönetimine katkıda bulunmalı. Teknolojik cihazları geri dönüştürmek için şu adımlar izlenebilir: Geri Dönüşüm Seçeneklerini Araştırın: Bulunduğunuz bölgede elektronik cihaz geri dönüşümü için seçenekleri araştırın. Belediyeler, e-atık toplama merkezleri veya geri dönüşüm tesisleri gibi kuruluşlar, elektronik cihazların doğru bir şekilde geri dönüştürülmesini sağlayabilir. Üretici veya Perakendeci Programlarına Katılın: Bazı elektronik cihaz üreticileri veya perakendecileri, kullanılmış cihazları geri almak ve doğru bir şekilde geri dönüştürmek için programlar sunar. Bu programlara katılarak cihazlarınızı doğrudan ilgili şirketlere iade edebilirsiniz. Yeniden Satın Alma veya Bağış Seçeneklerini Değerlendirin: İşlevsel durumda olan elektronik cihazları yeniden satma veya bağışlama seçeneklerini düşünün. İkinci el pazar yerleri, sosyal yardım kuruluşları veya eğitim kurumları gibi yerlerde cihazlarınızı başkalarına fayda sağlayacak şekilde değerlendirebilirsiniz. Veri Güvenliğini Sağlayın: Elektronik cihazlarda depolanan kişisel verilerinizi güvende tutmak için öncelikle tüm verileri silin veya cihazı fabrika ayarlarına sıfırlayın. Bu, cihazınızı geri dönüşüme göndermeden önce gizli bilgilerin başkalarının eline geçmesini engeller. Pil ve Şarj Cihazlarına Dikkat Edin: E-atık olarak geri dönen cihazların birçoğu içinde pil veya şarj cihazı bulundurur. Bu nedenle, geri dönüşüme göndermeden önce pil ve şarj cihazlarını çıkarın ve pil geri dönüşümü için uygun yerlere teslim edin. Bilinçli Tüketim ve Uzun Ömür: Elektronik cihazların sürdürülebilir bir şekilde yönetilmesi için bilinçli tüketim alışkanlıkları edinmek önemlidir. Kaliteli ve dayanıklı ürünleri tercih etmek, cihazlarınızı uzun süre kullanmak ve onları düzgün bir şekilde bakımını yapmak, atık miktarını azaltmaya yardımcı olur. Elektronik cihazlarınızı geri dönüştürmek, doğal kaynakların korunmasına ve çevre kirliliğinin azaltılmasına katkıda bulunmanın önemli bir yolu olduğunu unutmayın. Eski Android telefonunuzu nerelerde kullanmaya devam edebilirsiniz? Bir akıllı telefonun artık yavaşlaması ve güncelleme almıyor olması günlük kullanım alanını etkiliyor olsa da eğer cihaz sağlamsa onu atmadan önce dönüştürebiliriz. Örneğin, bir oyun meraklısıysanız retro bir oyun konsoluna dönüştürebilirsiniz. Chromecast yoluyla mikro USB’den HDMI kablo dönüştürücüsüyle bunu gerçekleştirmek mümkün. Eski telefonunuz aynı zamanda eğer spor yapıyorsanız da işinize yarar. Gereksiz ya da kullanmadığınız uygulamaları kaldırarak, sadece sporda işinize yarayacak uygulamaları indirebilirsiniz. Aynı zamanda telefonunuzun ekran boyutlarına göre aracınız için GPS cihazı, ekstra aparatlarla sanal gerçeklik başlığına ve belki de basit bir çalar saate dönüştürebilirsiniz. Kaynaklar: https://www.habervesaire.com/sanal-dunyanin-gercek-copu-e-atiklar-2/ https://www.tskb.com.tr/blog/surdurulebilirlik/elektronik-atiklar-ve-geri-donusum
