Cemre Polat
Asgari üret zammının ardından tartışmalar devam ederken Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan'dan “ara zam” sinyali geldi. Ancak uzmanlar, öngörülen enflasyonun üzerinde yapılan zam oranları ve ara zam duyurusunun, 2025 yılı ekonomik iyileşme vaadini sorgulattığını ifade ediyor. İktisatçı Prof. Dr. Aziz Konukman, asgari ücret zammının ardındaki ekonomik dinamikleri ve 2025 yılı dezenflasyon programını değerlendirdi.
Konukman, asgari üret zammının TÜİK tarafından açıklanan resmi enflasyon verilerine dayandığını, ancak vatandaşların hissettiği fiyat artışlarının bu oranlardan çok daha yüksek olduğunu belirtti. 2025 yılı iyileşme hedeflerinin de şüpheli olduğunu öne süren Profesör, “Öngörülen enflasyon oranı Orta Vadeli Program’da (OVP) yüzde 17,5 olarak belirlendi. Asgari ücret zammı öngörülen enflasyona göre yapılacakken yüzde 30 oranında zam yapıldı. Bu büyük bir çelişki” dedi.
“Gerçekleşen enflasyona göre zam yapılmalıydı”
2025 yılı için asgari ücret yüzde 30 oranında artırılarak 22 bin 104 TL’ye yükseltilmişti. Ancak Konukman, bu zam oranının vatandaşların yaşam maliyetlerini karşılamak için yeterli olmadığını vurguladı.
Konukman, “Standard & Poor's, Türkiye’nin notunu artırdığında Cumhurbaşkanı onları ‘dış güç’ olarak nitelemekten vazgeçti. Ücret artışlarının yüzde 30’u aşmaması gerektiği yönünde raporlar sundular ve öyle oldu. Bu durumu siyasi çelişki olarak görüyorum” ifadelerini kullandı.
“Hem maaşı tek kişi üzerinden hesaplıyorlar hem en az 3 çocuk istiyorlar”
Asgari ücretin Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) aile düzeyinde belirlenmesi öngören sözleşmesine uygun olmadığını vurgulayan Profesör, “Hükümet ideolojik olarak aileyi önemsediklerini söylüyor. Ancak Cumhurbaşkanının en az dört çocuk önerisine rağmen, çalışanların ücretleri tek bir birey üzerinden hesaplanıyor. Bu, öngörülen ekonomik programların ailelerin yaşam standartlarını desteklemede yetersiz olduğunu gösteriyor” dedi.
Memurlar ve emekliler de tepkili
Kamu emekçileri dün, “sefalet zammı” olarak niteledikleri 11,54’lük ücret artışına karşı ülke genelinde iş bırakma eylemindeydi. Memur ve emeklilerin maaş artışlarının yaşam maliyetlerini karşılamaktan uzak olduğunu ifade eden Konukman, şu detayları aktardı:
“TÜİK’in açıkladığı aralık ayı enflasyonu ile memur ve memur emeklilerinin maaşlarına yüzde 11,54 oranında zam yapıldı. SSK, BAĞ-KUR, tarım emeklisi olanların maaşlarına da yüzde 15,74 oranında zam gerçekleşti. En düşük emekli maaşı, yapılan artışla 14 bin 469 TL’ye yükseldi ancak bu artış yeterli görülmedi. Yeniden değerleme oranı yüzde 44,93 olarak belirlenirken, harç ve vergilerdeki artış da vatandaşın sırtındaki yükü artırdı.”
Konukman, memurlar ve emeklilere yapılan zamların yaşam maliyetleri karşısında nominalde yeterli görünse de reel anlamda bu kesimleri tatmin etmediğini ifade etti.
2025 için iyileşme beklentisi şüpheli
Konukman, zam oranları açıklanmadan önce de hedef enflasyon yerine gerçekleşen enflasyonun dikkate alınmasının gerekliliğine vurgu yapmıştı. Geçtiğimiz yıl sonu itibarıyla TÜİK’in açıkladığı enflasyon oranı ile, vatandaşların günlük yaşamında hissettikleri fiyat artışlarının oldukça farklı olduğuna dikkat çekerek 2025 yılı için enflasyonun önemli ölçüde düşeceği yönündeki iyileşme beklentisinin şüpheli olduğunu belirtti.
Fiyat artışlarının yaşam standartları üzerindeki olumsuz etkilerinin devam edeceğini söyleyen Konukman, “Orta Vadeli Program’da 2024 yılı için yüzde 41,5 olarak belirlenen yılsonu enflasyon hedefi tutmadı ve yüzde 44,38’e çıktı. 2025 için de hedefler gerçekçi değil" dedi.
“Dezenflasyon hedeflerinin tutturulması mümkün değil”
Merkez Bankası’nın açıklamasına göre fiyatlama davranışlarının geçmiş enflasyona göre devam ettiğini vurgulayan Konukman, “OVP’de yıl sonu enflasyonu 41 buçuktu ama 44,38 çıktı. Merkez Bankası Mecliste bunu açıklamak zorunda olmasına rağmen hiç bahsedilmedi. Yıl sonu hedefi tutmadı, kendileri de tutmayacağını biliyordu. Fiyatlama davranışlarının geçmiş enflasyona göre şekillendiği bir ortamda, dezenflasyon hedeflerinin tutturulması mümkün değil” diye belirtti.
Asgari ücretin enflasyon oranlarına paralel olarak artırılması gerektiği, aksi takdirde ücret artışlarının yaşam standardını iyileştirmeye yetmeyeceğini ifade eden Konukman, 2025 yılı için açıklanan dezenflasyon programının mevcut ekonomik dinamikler nedeniyle başarıya ulaşamayacağını ifade etti.
