İSTANBUL (AA) - BİRİZ ÖZBAKIR - Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman Fakültesi Orman Mühendisliği Orman Entomolojisi ve Koruma Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Kadir Alperen Coşkuner, orman yangınlarının önüne geçme noktasında önemli bir veri olan yanıcı madde özelliklerinin, LİDAR olarak bilinen lazer tarama teknolojisi ile belirlenebileceğini, bu alanda yaptıkları ilk araştırmaların yüksek doğrulukta sonuçlar verdiğini bildirdi.
Orman yangınlarıyla mücadelede başarılı olabilmek, yangın risk ve tehlike potansiyeli ile yangın davranışı hakkında doğru ve hızlı bilgi verebilen kapsamlı sistemlerin varlığıyla mümkün olabilirken bu sistemlerin başında yangın karar destek sistemleri geliyor.
Karar destek sistemleri üzerine çeşitli çalışmaları bulunan Coşkuner, "Orman Yanıcı Madde Haritalama ve Yangın Risk–Tehlike Potansiyeli Belirleme Sistemi (ORYAM-SİS)" adlı son projesi ile orman yangınlarıyla mücadele çalışmaları ve yangın davranışı tahmin sistemlerinde kullanılabilecek, yangın yöneticilerinin istenilen bir alan için elde edebileceği yüksek zamansal ve konumsal çözünürlük ve doğruluğa sahip, sayısal yanıcı madde ve yangın risk ve tehlike potansiyeli haritalama sistemi geliştirmeyi amaçlıyor.
Orman Genel Müdürlüğünün ana paydaş olarak yer aldığı projenin detaylarını AA muhabiriyle paylaşan Coşkuner, yangın yönetim planlamalarında toplanmış bilgilerden faydalanarak karar vermeyi kolaylaştırabilecek bilgisayar tabanlı bir sistem üzerinde çalıştıklarını, bu sistemin özgün modelleme ve algoritmaya sahip, ulusal düzeyde orman yangınlarıyla mücadelede kullanılabilecek ve alanında Türkiye'de geliştirilmiş ilk yazılım olacağını söyledi.
Projeyi 2021'in Mart ayında başlattıklarını ve 2024'ün Eylül ayında tamamlamayı planladıklarından bahseden Coşkuner, "Bizim yaptığımız bu çalışma, yangın yöneticilerine gerek yangın risk ve tehlike potansiyeli konusunda yani bir yangın çıkarsa ne kadarlık bir alanı etkileyeceği ve bir yangın çıktıktan sonra bu yangının hangi hatlara, ne kadar sürede ulaşılabileceği hususlarında öngörü ortaya koyabilir." dedi.
Coşkuner, şöyle devam etti:
"Yanıcı madde haritalarının, yangın risk ve tehlike analizlerinin güncel teknolojilere uygun, uzaktan algılama teknikleriyle beraber hızlı bir şekilde ve yüksek doğrulukta sağlanması, simülasyonlar gerçekleştirerek yangın risk ve tehlike potansiyelinin doğru belirlenmesi ve yangın simülasyonunun doğru yapılması amacıyla böyle bir çalışmaya başladık ve projemiz TÜBİTAK tarafından da kabul edildi. Araştırmamızda uydu ve LİDAR (Light Detection and Ranging / Lazer tarama) teknolojileri gibi uzaktan algılama teknolojileriyle beraber altlıkların oluşturulmasına odaklandık. Altlıkların oluşmasıyla beraber araştırmanın ilk aşaması olan arazi çalışmalarını tamamladık."
- Veriler 10 dakika içinde elde edilebiliyor
Araştırmanın ikinci aşamasında çalışmalardan elde ettikleri verilerle uydu görüntülerini sınıflandıracaklarını aktaran Coşkuner, "Şu anda elde ettiğimiz sonuçlara göre şunu söyleyebiliriz, çok yeni olarak, orman yangınları için kullanılan LİDAR teknolojisinin çok yüksek doğrulukta ve düşük maliyette orman yanıcı madde özelliklerinin belirlenmesinde kullanılabildiğini ortaya koyduk. Çalışma sonuçları dünyanın önemli bilimsel orman yangınları dergisi olan International Journal of Wildland Fire dergisinde yayımlandı. Ayrıca çalışmanın arazi fotoğrafı, derginin kapak fotoğrafı olarak yayımlandı." ifadelerini kullandı.
Ağacın çapı, boyu, ve diri örtü özellikleri gibi parametrelerin fiziksel olarak ölçülmesinin ciddi bir emek ve zaman gerektirdiğine dikkati çeken Coşkuner, LİDAR teknolojisinin bu kapsamda sağladığı avantajlar hakkında şu bilgileri paylaştı:
"LİDAR teknolojisiyle örnek alanlarda 10 dakikada dolaştığınızda, cihaz üç boyutlu olarak gezebileceğiniz büyük bir nokta bulutu oluşturarak sizi resmen bulunduğunuz alanda gezdirebiliyor dolayısıyla fiziksel olarak ölçebileceğiniz ağaç boyları, tepe altı yükseklikleri gibi parametreleri çok rahat bir şekilde bulunduğunuz ofisten, o veri geldikten sonra çok yüksek doğrulukta hesaplayabiliyorsunuz. Bu el tipi LİDAR teknolojisinin orman yangınlarında yanıcı madde özelliklerinin belirlenmesinde kullanılması dünyada da aslında yeni bir çalışma."
- "Sadece söndürme odaklı yaklaşım yeterli olmayacaktır"
Yanıcı madde modellerinin arazi çalışmaları sonucunda oluşturulacağını kaydeden Coşkuner, projenin pilot çalışma alanlarının; orman yangınlarına son derece hassas olan Muğla Orman Bölge Müdürlüğü-Gökova Orman İşletme Şefliği ile Antalya Orman Bölge Müdürlüğü-Gazipaşa Orman İşletme Şefliğinde gerçekleştirdiklerini bildirdi.
Coşkuner, Türkiye'deki 23,1 milyon hektar orman alanının yaklaşık yüzde 55'inin, yani 12,5 milyon hektarlık alanın orman yangınlarına hassas olduğu düşünüldüğünde araştırma sonucunda geliştirilecek ORYAM- SİS yazılımının bu alanlardaki yangın risk ve tehlike potansiyelinin belirlenmesinde önemli katkılar sağlayacağı görüşünü paylaştı.
İklim değişikliğinin etkisiyle beraber orman yangınlarıyla mücadelede sadece söndürme odaklı yaklaşımların yeterli olmayacağını, yanıcı madde özelliklerinin karar vericiler tarafından bilinmesinin yangının önlenmesi ve kontrolü için çok önemli olduğunu dile getiren Coşkuner, sözlerini şöyle tamamladı:
"Bu araştırma kapsamında karar destek sistemlerinde özellikle önemli bir girdi olarak kullanılacak yanıcı madde bilgisini sağlamayı amaçlıyor ve bunun yüksek doğrulukta, kolay elde edilebilir ve ucuz bir şekilde olmasına çalışıyoruz. Otomatik bir yazılım, dolayısıyla orman yangınlarında özellikle karar destek sistemleri aktif kullanıldığı zaman çok önemli katkılar sağlayacağını düşünüyoruz."