Nemrut’un kuş faunası tehlike altında!

Gülşen Okay / Bitlis
Dünyadaki sönmüş volkanik dağlar, canlılar için önemli yaşam alanları oluştururken, değişik ekosistemlerini içerisinde barındıran bu yapılar canlılar açısından üreme, beslenme ve göç yolları gibi önemli etkenleri bir arada bulunduruyor. Sönmüş volkanik dağ statüsünde olan Nemrut’ta bu özelliği nedeniyle yoğun bir kuş faunasını ev sahipliği yapıyor. Gerek su, gerekse kara ekosistemini içerisinde barındıran Nemrut Kalderası, kuşların yerleştiği, ilkbahar-yaz aylarında konakladığı veya transit göçer olarak kullandığı ülkemizin önemli ekolojik alanlarının başında geliyor. Toplam 29 familyaya mensup 72 kuş türünün yaşadığı tespit edilen Nemrut Kalderası, biyolojik çeşitlilik açısından önemli bir konumda yer alıyor. 
Zirvesinde dünyanın ikinci büyük krater gölünün yer aldığı Bitlis’in Tatvan ilçesinde, 2 bin 250 rakım yükseklikteki Nemrut Kalderası, özellikle son dönemlerde yoğun ilgi görüyor. Yaşanan ziyaretçi akınına bağlı olarak çevre kirliliği, gözle görülür şekilde artmaya başladı. Gerçekleştirilen turlarla kalderadaki yoğunluk ve çevre kirliliğinin kalderada yaşayan canlı çeşitliliği ve kuş faunasını tehdit etmesi dikkat çekiyor. 
29 familyaya mensup 72 kuş türü yaşıyor
Nemrut Kalderası’nın ornitofauna açısından önemi, kuş türlerinin yaşam alanları, göç statüleri, popülasyon durumları gibi özellikleri araştırmak ve kalderadaki kuş çeşitliliğini tehdit eden çevresel sorunları belirlemek üzere Bitlis Eren Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Hümeyra Nergiz Uyar danışmanlığında bir çalışma yapıldı. Fen Bilimleri Öğretmeni ve aynı zamanda Biyoloji Yüksek Lisans Öğrencisi H. İbrahim Gökşen, bu çalışmayla kalderadaki canlı çeşitliliği ve kuş faunasını bekleyen tehlikeleri ortaya koydu. Gökşen, Nemrut Kalderası Tabiat Anıtı’nda Mart 2020-Kasım 2021 tarihleri arasında gerçekleştirdiği arazi çalışmaları sonucunda kalderada toplam 13 takım ve 29 familyaya mensup 72 kuş türünün bulunduğunu belirledi.
Yapılan çalışmayla Nemrut Kalderası Tabiat Anıtı’nda yaşayan ve bu alanda üreyen kuş türlerinin birey sayıları, göç statüleri, çevreye uyumları, beslenme durumları ve bu türlerin bölgedeki yaşamlarına etki eden tehdit unsurlarının araştırıldığını anlatan Gökşen, Nemrut Kalderasının hem kuşların göç güzergâhı üzerinde bulunması hem de kış turizmi potansiyeli açısından önemli bir yere sahip olduğuna vurgulayarak, bölgede oluşan ve oluşabilecek ekolojik sorunlara dikkat çekti.
Kalderada yaşayan 29 familyaya mensup 72 kuş türünden 24 türün yerli, 41’inin yaz ziyaretçisi ve 7’sinin de transit göçer kuşlar olduğunu belirten Gökşen, şunları söyledi:
“Nemrut Kalderası Tabiat Anıtı, habitat yapısı, topoğrafik özellikleri, iklim şartları gibi durumlar göz önüne alındığında hayvan ve bitki biyoçeşitliliği bakımından hem ulusal hem uluslararası anlamda önemli bir yere sahiptir. Flora ve faunanın muhteşem birlikteliğine Nemrut kalderasını örnek olarak gösterebiliriz. Kaldera göl ekosistemi, orman ekosistemi, dağ ekosistemi gibi ekosistemlerin kesişiminde bulunan bir coğrafya. Bu kesişim, canlı çeşitliliğini aynı zamanda kuş faunasını da olumlu etkilemektedir. Nemrut Kalderasındaki canlı çeşitliliği içerisinde kuş türleri önemli yere sahiptir. Yerli kuşların olduğu kadar yaz ziyaretçisi ve transit göçer kuş türlerinin de olduğu kaldera, kuşların yaşam alanları açısından elverişli yapıya sahiptir. Şahin, alaca doğan, küçük kerkenez, taş kuşu, elmabaş patka gibi bazı türlerin popülasyonu normal seviyenin altında olduğu için kaldera da ayrıca koruma altına alınmalıdır.”
Önlem alınmazsa Nemrut Kalderası “Tabiat Anıtı” özelliğini yitirilecek 
Kalderanın gerek jeolojik gerekse biyoçeşitlilik açısından önemli bir konumda olduğu için insanlar tarafından, iklim şartları uygun olduğu zamanlarda sıklıkla ziyaret edilmekte olduğuna dikkat çeken Gökşen, açıklamalarını şu uyarıyı yaparak tamamladı:
“İnsanların bu alanı rekreasyonel açıdan yoğun bir şekilde kullanması çevre kirliliğini arttırmıştır. Yaz aylarında oluşan bu kirlilik, canlı çeşitliliğini aynı zamanda kuş faunasını da olumsuz etkilemiştir. Çevre kirliliği açısından önlem alınmadığı takdirde ilerleyen yıllarda kuş faunası için sıkıntılı günler daha da artacaktır. Bu alanda yasaklanmış olmasına rağmen avcılık faaliyetleri, kısıtlı alanlarda devam etmektedir. Alanda avcılık ile ilgili denetimler arttırılmalıdır. Kaldera aynı zamanda gezi veya araştırma amaçlı yerli ve yabancı turistlerin ilgisini kazanmıştır. Yaz aylarında düzenlenen özellikle gezi amaçlı yapılan turlar da canlı çeşitliliğini aynı zamanda kuş faunasını olumsuz etkilemektedir. Alanda kuş türleri ile ilgili bilgilendirme yapılması ve uyarı tabelalarının olması gerekmektedir. Bu olumsuzlukların devam etmesi ve önlem alınmaması durumunda, Nemrut Kalderası ‘Tabiat Anıtı’ özelliğini de yitirilecektir” şeklinde konuştu.