İSTANBUL (AA) - Türk dilinin en temel sözlüğü olarak anılan Kubbealtı Lugatı "Misalli Büyük Türkçe Sözlük"ün yeni sürümü tamamlandı.
Türk dili, mimarisi ve sanatına 54 yıldır hizmet eden Kubbealtı Vakfı tarafından hazırlanan eserin genişletilmiş sürümü, 4 binin üzerinde yeni kelime içeriyor.
Dilci İlhan Ayverdi ve ekibinin büyük özverisiyle yazımı başlayan sözlük, 34 yıllık bir gayretin ardından 2005 yılında 3 büyük cilt olarak yayımlandı. Son olarak sözlük Prof. Dr. Hayati Develi ve ekibi tarafından yeniden ele alınan esere, yeni kelimeler kazandırıldı.
Yoğun muhteviyatı dolayısıyla 3 büyük cilt halinde yayınlanan eserin dijital versiyonu "www.lugatim.com"da sözlüğün basılı halindeki gibi kelimelerin anlamları, misalleri, Türkçeye nereden geldiği, Arapça-Farsça olanların eski harflerle imlası ve transkripsiyon alfabesiyle yazımı yer alıyordu.
Yenilenen ve genişletilen dijital versiyonda ek olarak madde başlarının tamamı TRT spikerleri Jülide Sönmez, Reyhan Çınar, Nisan Kumru ve İbrahim Bildir tarafından seslendirildi.
- "Dil sürekli yeni kelimeler kazanır"
Çemberlitaş Köprülü Medresesi'ndeki tanıtım programında konuşan Prof. Dr. Hayati Develi, sözlüğün yazılmaya başlama macerasının yaklaşık 50 yılı bulduğuna işaret ederek, çalışmayı klasik yöntemlerle hazırladıklarını söyledi.
Develi, dil alanının hiçbir zaman olduğu yerde durmadığına dikkati çekerek, "Ben dilciyim. Dilci olmaya da gerek yok. Her entelektüel bilir ki dil sürekli yeni kelimeler kazanır. Bazı kelimelerin sıklığı azalır. Bazı kelimelerin sıklığı yükselir. Kelimenin yapısı değişir ve yeni anlamlar oluşur. Sözlüğün bir yerde donup kalması adeta ölümü gibidir." dedi.
Sözlüğün yeni sürümünün hazırlanma sürecine ilişkin de Develi, şunları kaydetti:
"2010 yıllarının sonları gibi, Sinan (Uluant) Bey'le görüştük. 'Kubbealtı Lügatı'nı yenilemek istiyoruz. Sizin de uygun göreceğiniz yenilikleri beraber çalışabilir miyiz?' dedi. Edebiyat eserleri tespit edildi. Çünkü yayımlanan lügatin kaynakçasına baktığında edebiyattan son tarama 1985'li yıllarda falan bitmişti. Çok okunan roman ve hikayeleri tespit ettik. Biraz onları taradık. Şunu fark ettim ki edebiyattan gelen örnekler, kelimeleri çok açıklamada yeterli olmuyor. Yazarın biraz sübjektif kullanımları olabiliyor. Elif Şafak'tan birkaç şey seçmiştim. Sonra hanımefendinin bütün kullanımları yanlış. İngilizce düşünüyor, Türkçe yazıyor. Elif Şafak'ı çıkarttım. Türkçeye iyi tanık olmayacaktı. Ama Adalet Ağaoğlu, Mustafa Kutlu vesaire, Türkçeyi iyi kullanan yazarlardan yaptık. Çeşitli dergilerden, çok farklı alanlardan terminolojiyi bize sunabilecek alıntılar yaptık. Veri tabanı ve ara yüz oluşturduk. Fişlemeler yapıldı. Elektronik sözlük bize çok yardımcı oluyor."
Hayati Develi, "Kubbealtı sözlüğü birkaç baskı yaptı ama bu yeni bir oluşum oldu. Bundan sonra her gece yenilenen bir sözlük olacak Kubbealtı sözlüğü bu ara yüzler tamamlandığında. Belki bir daha lansman yapmayacağız. Çünkü sözlük, sürekli yenileniyor olacak." ifadelerini sözlerine ekledi.
- "Bu sözlük benim ve birçok meslektaşım için Ferit Develioğlu sözlüğünün yerini aldı"
Kubbealtı Akademisi Kültür ve Sanat Vakfı Mütevelli Heyeti Üyesi Prof. Dr. Şeref Naci Engin de Kubbealtı Lugatı'nın sürecine ek olarak, "Mütevelli heyetindeyken görüyoruz internet yaygınlaşıyor. Ders verirken İngilizce sözcükler kullanıyoruz. Amerikan, İngiliz siteleri vardı. Bizim de olmalıydı." diye konuştu.
TRT spikeri Jülide Sönmez ise toplantıda şu değerlendirmelerde bulundu:
"Biz spikerler sözlüğe çok sık başvuran insanlarız. Çünkü hem Batı dilinden hem de Doğu dillerinden bize geçmiş ama bizim yeni farkına vardığımız, bilmediğimiz kelimelerin nasıl söylendiğini bilmek ve öğrenmek, doğrusunu mikrofonlardan duyurmak zorunda hissederiz. Dolayısıyla çok sık sözlük kullanırız. Bu konuda seçtiğimiz ilk sözlük bizim Ferit Develioğlu'nun 'Osmanlıca Türkçe Lügati'ydi ve tabii ki Türk Dil Kurumunun sözlüğü. Kubbealtı Vakfının hazırladığı bu sözlük benim ve birçok meslektaşım için Ferit Develioğlu sözlüğünün yerini aldı, önemli bir yere oturdu. Gün gelip onu seslendireceğim aklıma gelmezdi. Benim için gurur kaynağı. Meslek hayatımın dönüm noktalarından biri."
Sözlük, kısa bir zaman sonra da genişletilmiş baskısıyla raflarda tekrar yerini alacak.