Köylülerin “Çeper indirme” operasyonu

Emrullah Tüzün / Bitlis
Bitlis’in dağlık bölgelerinde kış mevsiminde yaşanan zorlu geçim mücadelesi her yıl olduğu gibi devam ediyor. Kırsal alanlarda yaşayan köylüler, hayvanlarının ihtiyaçlarını karşılamak ve evlerini ısıtmak için gerekli olan yakacak ve yem ihtiyacını karşılamak amacıyla dağlarda kesilen yapraklı ağaç dallarını kızaklarla köylerine indiriyorlar. Bitlis’e bağlı Yalnızçavuşlar ve Koruk köyü sakinleri, kış mevsiminde sabahın erken saatlerinde kolları sıvayarak dağlara tırmanıyorlar. Bu zorlu yolculukta köylüler, kar kalınlığının yer yer iki metreyi bulduğu engin beyaz örtüde adeta insanüstü bir çaba harcıyor. Ancak bu çaba, sadece fiziksel zorluklarla değil, zaman zaman yaşanan istenmeyen kazalarla da karşı karşıya kalıyor. Belirlenen günlerde ailece kızaklarına yükledikleri yapraklı dalları köylerine taşıyan köylüler, yabani hayvan saldırısı korkusuyla bir araya gelip dağa tırmanıyorlar. Tehlikeli yamaçlardan geçerek ormanlık alana ulaşan köylüler, omuzlarında taşıdıkları kızaklara dalları yükleyip dönüş yolculuğuna başlıyor. Kızakları adeta snowboard gibi kullandıkları zorlu ve tehlikeli yolculuk sırasında zaman zaman ölümle burun buruna geliyor. Tehlikeli yolculuğa aldırış etmeden asırlardır bu yönteme devam eden köylüler yolculuk esnasında seslendirdikleri şarkı ve türkülerle tehlikeli yolculuğu keyfe dönüştürüyor. Köylülerin yaklaşık 4 kilometrelik bu zorlu yolculuğunun ardından, hayvanlar çeperlerin üzerindeki yapraklarla doyurulurken, kalan kuru dallar ise evlerde soba ve tandırda yakacak olarak kullanılıyor.
“Asırlardır devam ediyor”
Köylülerden Fadıl Aydın, kışın hem ısınmak hem de hayvanlarını beslemek için verdikleri mücadeleyi şöyle anlattı:
“Dağlarda geçirdiğimiz zorlu yolculukla, hayvanlarımızın ve evlerimizin ihtiyaçlarını karşılıyoruz.  Burada yapacağımız tek iş, hayvancılık. Hayvanlarımız için yazın kestiğimiz ağaç dallarını, kışın arazinin engebeli ve traktörün gitmemesi nedeniyle kızakla indiriyoruz. Orman yolu engebeli ve yokuş… Yaklaşık 50 kilo ağırlığındaki kızakları taşımaktan yorulduğumuzda mola verip dinleniyor, sonra tekrar yola koyuluyoruz. ‘Çeper’ adını verdiğimiz ağaç dallarını, ısınma amaçlı olarak kullandığımız gibi, tandırda ekmek pişirmekte de kullanılıyor. Çeperin yaprakları da hayvanlara yem olarak verilir. Yörede bu yapraklara, ‘Çilo’ deniliyor. Çilo yiyen hayvanların hem besili hem de etlerinin çok lezzetli olduğu söyleniyor. Dağdan inişlerde ayaklarımızı bir bakıma fren olarak kullanıyoruz. Kızaklar, yokuş aşağı gelirken iyi bir sürücü değilseniz her an devrilebilir, hatta yaralanabilirsiniz. Bu yöntemi kış buyunca belli aralıklarla devam ettiriyoruz. Bölgede bu şekilde dağdan çeper indiren birçok köylü var. Daha önceleri çokça kaza yaşansa da son dönemlerde işle ilgili tecrübenin de artmasıyla kazalarda azaldı diyebiliriz. Tabi yine de dikkatli olunmazsa istenmeyen kazalar yaşanması içten bile değil. Kış mevsiminin zorluklarına rağmen, dayanışma içinde bu yolculuğa çıkıyoruz. Evimizi ısıtmak ve hayvanlarımızı beslemek için bu zorlu mücadeleyi vermeye devam edeceğiz.” 
Dağdan kızaklarla çeper indirmenin kırsal köylerde asırlardır devam eden bir yöntem olduğunu anlatan köy sakinlerinden Selamet Karaçelik, yolculuğun hem keyifli hem de tehlikeli olduğuna dikkat çekti. Son yıllarda yakacak ve yem fiyatlarının cep yakar hale geldiğini belirten Karaçelik, şunları söyledi:
“Köyümüzde asırlardır devam eden geleneksel yöntemimiz olan ‘çeper indirme’ yolculuğu, bizler için yaşamın bir parçası haline gelmiştir. Zorluğuna rağmen, hayvanlarımızın ve ailelerimizin geçimini sağlamak adına bu geleneği sürdürmek durumundayız. Bu tehlikeli yolculukta zaman zaman kazalar yaşanabilir olsa da, dayanışma ve tecrübemizle bu mücadeleyi her yıl veriyoruz.” 
Köylülerden Maşallah Karayel ise “Kışın çetin geçtiği bu coğrafyada hayvanlarımızın ve evlerimizin ihtiyaçlarını karşılamak için yaptığımız bu zorlu yolculukta tecrübenin önemi büyük. Dikkatli olmadığımızda her an bir kaza riskiyle karşı karşıyayız. Ancak köy halkı olarak birbirimize destek olarak bu zorluğun üstesinden geliyoruz” diye konuştu.