Erva Gün
Sosyal Sigortalar Kanunu’nda 8 Eylül 1999’da yapılan değişiklikten önce prim gününü tamamlamış kişiler yaş şartı aranmadan emekli olabilirken, 1999 yılındaki düzenleme ile emeklilik koşullarına yaş şartı da eklenmiş oldu. "Emeklilikte yaşa takılanlar" konusu bu düzenlemenin ardından belli aralıklarla gündeme gelmeye devam ediyor.
1999 öncesi sigorta girişi olan ancak "Emeklilikte Yaşa Takılanlar"ın emekli olmasını sağlayan düzenleme, 3 Mart 2023 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. 14 Mayıs genel seçimlerinden önce kabul edilen düzenlemenin maliyeti tartışmalara neden olurken 2023 yılından bugüne yaklaşık 3 milyon kişi emekli oldu.
EYT düzenlemesinin hazineye olan maliyetine yönelik eleştirilere yanıt veren AKP Genel Başkan Vekili Mustafa Elitaş, Temmuz ayındaki açıklamasında EYT’nin maliyetini 6 Şubat deprem maliyeti ile karşılaştırarak, “EYT'nin 5 yıllık maliyeti 300 milyar dolar. 6 Şubat depreminin Türkiye'ye imalat maliyeti 60 milyar dolar. Toplumda bir konsensüs oluştu. Kimse itiraz etmedi. 2023 yılında 2,5 milyon kişi emekli olabilecekti. 2028 yılında da 4,8 milyon kişiye çıkacaktı. Muhtemelen şu an 3 milyona yakın kişi EYT'den emekli oldu. Erken emeklilik için kimse itiraz etmedi” ifadelerini kullandı.
8 Eylül 1999’dan sonra sigorta girişi yapılanlar ise EYT düzenlemesinden yararlanamadı. Kademeli emeklilik sistemi de bu süreçte tartışmalara dahil olarak düzenlemeden faydalanamayan çalışanlar için beklenti oluşturmaya başladı.
“Kademeli emeklilik beklentisi içerisindeyiz”
Emeklilikle Adalet Derneği (EMADDER) Yönetim Kurulu Üyesi Aykut Uğurlu, kademeli emeklilik sistemine ilişkin değerlendirmelerde bulundu.
EYT düzenlemesi ile 8 Eylül 1999’dan önce işe girenlerin yaş şartsız emekli olduklarını belirten Uğurlu, “EYT kanunu çıkmasaydı 99 öncesi ile aramızda 50-52-54-56-58-60 yaş kademesi vardı. Fakat EYT yasası 8 Eylül 1999 öncesi yaş şartsız çıktığı için, 43 yaşında emeklilik hakları verildi. 99 sonrası SGK girişi olan kadınlar 58, erkekler 60 yaşında emekli olacak. Bu durum; 8 Eylül 99 öncesi kadınlarda 38 yaşında - 9 Eylül 99 sonrası için 58 yaş emeklilik, 8 Eylül 99 öncesi erkekler 43 yaşında - 9 Eylül 99 sonrası 60 yaşa mahkum bırakıldı" dedi.
Kademeli emeklilik sistemi nedir?
Kademeli emeklilik sistemi hakkında bilgi veren Uğurlu, sigorta işe giriş yılına göre bir yaş kademesi belirlenebileceğini dile getirerek, “Örneğin 1999’da işe giren 44 yaşında, 2000 yılında giren 45 yaşında gibi her sene ileriye atan bir yaş kademesiyle emeklilik sistemine dahil olmak istiyoruz” ifadelerine yer verdi.
Konuya ilişkin birçok siyasi partinin kanun teklifi verdiğini ancak iktidar kanadının konu hakkında sessizliğini koruduğunu söyleyen Uğurlu, “’Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek gelmemiş olsaydı EYT çıkmazdı’ diyen bir kesim var. Bir kesim AKP’li ‘EYT pişmanlığı’ şeklinde paylaşımlar yapıyor. En son Bilal Erdoğan, ‘Ben 43 yaşındayım ama emekli olmuşum’ dedi. Biz bu algıyı duymak istemiyoruz çünkü en nihayetinde bu yasayı çıkartanlar da kendileriydi” açıklamasında bulundu.
Herkes mi emekli olacak?
Çalışmaya 1999 ve 2008 yılları arasında başlayan yaklaşık 4,5 milyon kişinin emeklilik beklediğini belirten Uğurlu, “EYT’nin yaklaşık iki katı insan var ve akla şu geliyor: Herkes mi emekli olacak?” ifadelerini kullandı. Kademeli emeklilikte herkesin sisteme dahil olmadığını aktaran Uğurlu, “Örnek veriyorum şu anda emekli sayısı 15 milyon ise 1,3 oranında yani yaklaşık 500-600 bin civarında kişiye emeklilik verilecek. Her sene bu oranlar aşağı yukarı aynıdır. Her sene artış 1,2-1,3 şeklinde ilerleyecek. Siyasilerin, ‘Herkesi emekli mi edelim’ demeçleri bu noktada çürüyor” dedi.
“Bizim ve Avrupa’nın standartları arasında fark var”
AKP Grup Başkanı Abdullah Güler’in "Şu anda gelişmiş Batı toplumlarına bakın 45 yaşında, 50'li yaşlarda emekli bulamazsınız. Bizim prim miktarını ve yaşı yeniden konuşmamız lazım. Bu sistemin bu haliyle sürdürülebilir olmadığını görüyorum" açıklamasını hatırlatan Uğurlu, şunları söyledi:
“Biz Türkiye şartlarında yaşıyoruz ve çalışıyoruz. Avrupa standartları bizim üstümüzde kalıyor. Ben de Avrupa’da kazanmış olduğum sosyal haklara sahip olsam sıkıntı yok ama Türkiye şartlarında çalışıyorum. Avrupa’da insanlar günde 6-7 saat çalışıp evine gidebilirken bizde sermaye piyasası yüzünden patronun geç saatte de arasa cevap vermek zorunda kalıyorsun. Dolayısıyla bizim ve Avrupa’nın standartları arasında fark var.”
“Emeklilik sistemi seçimden seçime gündeme geliyor”
Uğurlu, ülkede son dönemdeki gelişmelerin erken seçime işaret ettiğini belirterek, “2026 yılının başlarında erken seçim söz konusu olacaksa kademeli emeklilik sistemi gündeme gelebilir. Biz de emeklilik sistemi seçimden seçime gündeme geliyor” dedi. Emeklilik sisteminin siyasi partiler tarafından en çok oy toplanabilen ve vaat verilebilen bir bölüm olduğunu dile getiren Uğurlu, bu nedenle her seçim sonrası sistemin yamalı bohçaya dönüştüğünü vurguladı.
Kademeli emeklilik sistemine ilişkin bir düzenleme var mı?
SGK Uzmanı İsmet Çetinkaya, kademeli emeklilik sistemine dair bir düzenlemenin henüz olmadığını söyleyerek, “Şu anda kademeli emeklilik konusuna hükümet sıcak bakmıyor ama seçime yakın bir zamanda bu yeniden gündeme gelecek” dedi.
Kademeli emeklilik konusunda ciddi bir beklenti oluştuğunu belirten Çetinkaya, “Muhalefet kanadında da kademeli emekliliğin çıkması hususunda söylemler var. Benim bu konudaki görüşüm, kademeli emekliliğe ilişkin bir düzenleme yapılacak olmasıdır” ifadelerini kullandı.