Gazetecilerin yeni medya teknolojileriyle sınavı

Görme engelli Ömer öğretmen, hayalindeki mesleğiyle öğrencilerine rehberlik ediyor

Emrah Bakır
Günümüzde, medya dünyası hızla değişiyor ve gelişiyor. Yeni medya teknolojilerinin hem teknik hem de teorik olarak yükselişiyle birlikte, gazetecilik mesleği de zorunlu bir dönüşümün içine girdi. Haberler artık dijital platformlarda, sosyal medya mecralarında ve birçok uygulamada tüketiliyor. Bu hızlı değişim ve teknolojik ilerleme ya da devrim gazetecileri teknik olarak zorlayan bir dönemi beraberinde getiriyor.
İnternetin ve sosyal medyanın yaygınlaşmasıyla birlikte, haberler anlık olarak yayılmaya başladı ve herkesin bir gazeteci gibi davranabileceği bir ortam oluştu. Bunların en başında Youtuber’lar ve fenomenler geliyor. Bu durum, geleneksel medya kuruluşlarının yanı sıra bağımsız gazetecilerin ve hatta sıradan bireylerin bile haber üretme ve paylaşma gücüne sahip olduğu bir çağa geçiş olduğunu gösteriyor. 
Tüm bu gelişmeler, gazetecilerin karşılaştığı teknik zorlukların sadece bir yanı… Zorlukların üstesinden gelmek için gerekli olan çaba ve adaptasyon yeteneği, gazetecilik mesleğinin geleceğini şekillendirecek önemli unsurlardan biri. Teknolojinin hızlı ilerlemesiyle birlikte, gazetecilerin de sürekli olarak kendilerini yenilemeleri ve geliştirmeleri gerekiyor.
Yeni medya teknolojilerinin bu değişim ve zorluklarını mesleğe yeni başlayacak olan genç gazeteci adayları ve deneyimli gazetecilerle konuştuk.
Makineleşme ve yapay zekâ tehdidi, emeğin “yokmuş” gibi hafife alınması uyarısı
Geleneksel medyanın, yeni medya teknolojileri karşısında yavaş ve üretken olması gazetecileri yaptığı işler konusunda bazen zor duruma düşürdüğüne dikkat çeken Gazeteci Cihan Mert, yapay zekânın ilerlemesi sonucu gazetecilik ve medya sektöründe insan faktörünün azaldığını belirterek şu değerlendirmede bulundu:
“Yeni medya teknolojilerinin her geçen gün gelişimiyle beraber elbette bu gelişim bizlerinde mesleğine yansıyor. Gazeteciler, teknolojideki gelişimin gerisinde kalamaz. Fakat zaman ilerledikçe bu gelişime yetişemediğimiz zamanlar olabiliyor. Benim bu gelişen teknolojide şanslı olduğum nokta henüz gençlik dönemimde olmamdan ve teknolojinin birebir içinde olmamdan kaynaklı. Gazetecilik mesleğine çok uzun yıllar boyunca emek vermiş ve artık yaşını almış pek çok duayen isimle karşılaşıp yeni projelerden konuştuğum zaman aldığım sorulardan ve onların bana sorduğu sorulardan anlıyorum ki meslekte yeni medya teknolojileri çok daha hızlı yayılıyor ve herkes bu gelişime yetişemiyor haliyle. Yapay zekânın hayatımızın hemen hemen her alanına girmesi ile birlikte bazen işlerimiz kolaylaşırken bazense yapay zekâ ile yapılan işlerden ötürü emeğimiz başka insanlar tarafından küçümsenebiliyor ya da sanki ortada emek yokmuşçasına hafife alınıyor.
Yapay zekânın medya teknolojilerinde olumlu yanları olduğu kadar olumsuz yanları da var. Olumlu yönlerini söylemek gerekirse, haberlerimiz için en belirgin olanı, artık yapay zekâ sayesinde çok daha hızlı görsel üretimi yapabiliyorken ya da stok fotoğrafçılık sayesinde görsel arama işlerimiz çok daha kolaylaştı. Fakat tersinden şöyle de bir konu var ki görsel üretmenin bu kadar basitleştiği ve yapay zekânın bu kadar arttığı noktada fotoğrafçılık artık kıymetsiz bir meslek haline gelmeye başladı. Bu sadece fotoğrafçılık için değil, video kurguların bile yapay zekâ sayesinde yapılabildiği bu dönemde sinema sektörü, kurgu sektörü ve buna benzer pek çok sektör bitmeye doğru eviriliyor. İnsan emeği yadsınamayacak kadar kıymetlidir. İnsan emeğinin yok edilmesi sanatı yok etme tehlikesi barındırırken bir yandan da pek çok sektörde artık makineleşmenin ve yapay zekânın yer alması tehdidi ile karşı karşıya bırakıyor bizleri.”
“Medya mensubu, yeni teknolojiyi öğrenmek zorunda”
Uzun yıllar gazetecilik yapan Adil Harmancı, geleneksel medyanın yeni medya teknolojileriyle birlikte hem daha hızlı hem de daha donanımlı bir şekilde haber servis edilmesinin öneminin altını çizdi. Haber merkezlerinin yeni medya teknolojilerine hâkim ve profesyonel çalışanlardan oluşması gerektiğini vurgulayan Harmancı konuya ilişkin şu açıklamayı yaptı: 
“Eskiden, teknik araçların kısıtlı olduğu dönemlerde, gazetecilik, televizyonculuk ve radyoculuk daha sade ve anlaşılır olabilirdi. Ancak, günümüzde iyi bir haber servisi için yeni teknolojiyi kavramış, iyi muhabirlere ve haber merkezinde yeni teknolojiyi etkin bir şekilde kullanabilen editörlere ve teknik çalışanlara ihtiyaç var. Diğer yandan, şimdi sosyal medya gibi yeni bir olgu var. Burada, yeni teknolojiyi doğru kullanmayanlar için acıma durumu söz konusu değil. Zamanında haber servis etmediğinizde yaptığınız işin anlamı azalır ve çoğunlukla emeğiniz boşa gider. Çünkü burada ciddi bir rekabet var; geçmişte olduğu gibi rahat bir davranış sergilemek mümkün değil.
Medyanın değişen çağ ve teknolojilere ayak uydurması zorunlu olduğu kadar gazetecilik adayları da yeni teknolojileri öğrenmeli. Sonuç olarak, geçmişte olduğu gibi, yeni teknoloji ve zaman unsuru da çalışanlar için daha fazla eğitim gerektiriyor. Bir medya mensubu, yeni teknolojiyi öğrenmek zorunda olduğunu kabul etmeli ve ona göre hareket etmelidir. Yayın organları, hem kendilerini hem çalışanlarını ileride mahcup etmeyecek bir eğitim çalışmasını öncelikli hedefleri arasına almalıdır. Kısacası, yazılı ve görsel medya olsun, sosyal medya olsun, tüm çalışanlar ve yönetim birlikte organize bir duruşa ihtiyaç duyuyor.” 
“Gazetecilik, çağın her dönemine ayak uyduran bir meslek”
Yapay zekâ uygulamalarının ardından herkesin gazetecilik yapmaya başladığı ve mesleki ahlak ve etik ilkeleri gözetmeden hareket ettiğine işaret eden Vural Erişmiş işe şöyle konuştu: 
“Zaman değişiyor ve teknoloji hayatımızın her alanında var. Biz gazeteciler için de teknoloji vazgeçilmez bir araç haline geldi. Artık eski sistemlerle, uzun araştırmalarla ya da toplantılarda not alarak çalışmak neredeyse tarih oldu. Çünkü teknoloji hayatımıza öyle hızlı bir şekilde girmeye başladı ki, ChatGPT gibi yapay zekâ sistemleri bile mevcut. Bu durum, meslektaşlarımızın iş yükünü hafifleten bir faktör olabilir. Çünkü gazetecilik, çağın her dönemine ayak uyduran bir meslek. Eskiden kullanılan yöntemleri, yeni çağa uyumlu hale getirmek gazeteciler için zorlu bir süreç olabilir. Ancak olumsuz yönleri de var. Yapay zekâ sistemlerine her şeyi sorduğumuzda beynimizi yormadan işleri halletme eğilimi, gerçekten işleri hantallaştırabilir. Birçok şeyi yeni medya teknolojileri sayesinde elde etsek de, bu durum bazen gazetecilik etiğini zayıflatabilir. Eskiden bir haber, kişinin kendi özel haberiydi ancak şimdi herkes bu mesleği yapabiliyor gibi görünüyor. Hiç gazetecilikle ilgisi olmayan biri bile, gazetecilik kurallarına, etiğine ve ahlakına uymadan istediği platformda içerik paylaşabiliyor. Bu durumda, yeni medya teknolojilerinin olumsuz yönleri ortaya çıkıyor.”
“Toplumu yanlış yönlendirebiliyorlar”
Mesleği gazetecilik olanlar dışındaki kişilerin haber yapmasının doğru bulmayan gazetecilik bölümü ikinci sınıf öğrencisi Özcan Sıvacı, yeni medya teknolojilerinden faydalanan ancak gazeteci olmayan bireylerin, kamuoyuna yanıltıcı bilgiler verdiğini belirterek şunları söyledi:
“Bizler Z kuşağıyız. İnternetin, dijital teknolojinin ve yeni medya teknolojisinin yaygınlaştığı bir dönemde doğduk. Bu durum, bu teknolojiyi erken yaşta öğrenmemize olanak sağladı. Mesleğe yeni başlayacağımız için bu teknolojiyi bizden önceki nesillere göre daha etkin bir biçimde kullanacağız. Yeni medya teknolojilerinin olumlu olduğu kadar olumsuz yanları da var. Yeni medyayla işimiz kolaylaştığı gibi görünüyor, ama aslında hiç göründüğü gibi değil. İlk olumsuz örneklerinden biri, biz gazetecilerin yapacağı haberleri gazetecilikle ilgisi olmayan kişilerin yeni medya içinde yapmaya başlamasıdır. Bu kişiler fenomenler ve çok takipçisi olan YouTuber’lar gibi. Bu yaptıkları haberlerle toplumu yanlış yönlendirebiliyorlar. Toplum olarak zaten medya okuryazarlığı olmadığı için hemen kabul edebiliyorlar.”
“Yalan, yanıltıcı ve manipüle haberler bu dönemde daha çok dolaşımda” 
İletişim fakültesi gazetecilik bölümü ikinci sınıf öğrencisi olan Hatice Yüzer yeni medya teknolojileriyle birlikte manipüle haberlerin daha çok dolaşımda olduğunu ve mesleğe zarar verdiğini ifade edip sözlerini şöyle sürdürdü:
“Yeni medya teknolojilerinin gazetecilik adayları için hem olumlu hem de olumsuz yönleri var. Kendi açımdan değerlendirdiğimde, olumsuz yönleri daha fazla. Çünkü yalan, yanıltıcı ve manipüle haberler bu dönemde daha çok dolaşımda. Geçmiş yıllarda, Şule Çet adlı bir üniversite öğrencisinin Ankara’da bir plazadan atıldığını ve o gece onun yanında olan patronlarının bu olaya intihar ettiğini öğrendik. Mahkemede keza bu şekilde ifade verdiler. Fakat olayın sosyal medyaya yansımasıyla birlikte gündem oldu. Kadın platformları olayın peşini bırakmadı ve Şule Çet olayının bir intihar değil aslında bir cinayet olduğunu, bütün delillerle birlikte öğrendik. Bu davanın kamusallaşması ve bu şekilde kullanılması gerçekten etkisi inanılmaz derecede kendini gösteriyor. Yeni medya teknolojilerinin, biraz önce bahsettiğim olayla alakalı olarak doğru kullanıldığında doğru sonuçlar verebiliyor.”