Haber: Ahmet Çağatay Bayraktar
Tiyatroya gitmek, toplumun çoğunluğu için sadece para ve zaman ayırarak kolaylıkla erişilebilen bir kültürel aktivite olsa da engellenen bireyler için günlük yaşamın birçok farklı alanında olduğu gibi erişim kısıtlı. Kısıtlı olmasının temelinde ise birçok neden yatıyor: Bilet alınan internet sitesinin ara yüzü, tiyatro sahnesine ulaşım, tiyatro mekânlarının fiziksel şartları başta geliyor. Türkiye’de 71 özel tiyatronun dâhil olduğu Tiyatro Kooperatifi ve “engelli değil engellenen” diyerek engellenen bireylerin yaşam kalitelerini artırmak için yola çıkan Erişilebilir Her Şey, Tiyatroların Erişilebilirliği Kılavuzu’nu yayınladı. Kılavuz Türkiye’de tiyatroların erişilebilirlik düzeyini ortaya koymasının yanında tiyatro çalışanlarının engellenen sanatseverlerle olan deneyimlerine de yer veriyor. Kooperatif ortakları arasında yer alan Asmalı Sahne, Atta Festival, DasDas, Galata Perform, Hann Sahne, istanbulimpro, Kumbaracı50, Lavean Sanat Grubu, Mask-Kara Tiyatrosu ve Semaver Kumpanya’nın ekiplerine engellilik konusunda temel kavramlara ve tiyatrolarda erişilebilirlik uygulamalarına yönelik eğitimler verildi. Ayrıca, engellenen bireyler ile ilk temas edecek olan tiyatro çalışanları, engellilik algı ve farkındalık eğitimi aldı. Eğitimler ise Erişilebilir Her Şey eğitmenleri tarafından verildi. Sanatı daha ulaşılabilir kılmayı hedefleyen projeyi Tiyatro Kooperatifi Genel Koordinatörü Fisun Ekşi ve Erişilebilir Her Şey kurucularından Serim Berke Yarar Saat gazetesine anlattı.
İş birliği pandemide başladı
Fisun Ekşi, sadece tiyatroların değil tüm sahne sanatları kurumlarının kılavuzdan faydalanabileceğini söyledi.
Kurum olarak Erişilebilir Her Şey ile daha önce de birlikte çalıştıklarını anlatan Tiyatro Kooperatifi Genel Koordinatörü Fisun Ekşi, “Pandemi döneminde tiyatrolara kaynak sağlamak için yürüttüğümüz Bizde Yerin Ayrı projesine Erişilebilir Her Şey de destek oldu. Bu tanışma, birlikte neler yapabiliriz sorusunu doğurdu. Tiyatro alanının ekonomik, sosyal ve hukuki olarak gelişmesini hedefleyerek kurulduk, Erişilebilir Her Şey de hayatın her alanında özellikle de sanat alanında erişilebilirliği hedefliyor. Nitekim erişilebilirlik konusu sadece tek bir kişinin veya kurumun sağlayabileceği bir imkan değil. Bir de adım adım ilerlemeye karar verdik ve bir pilot proje oluşturmaya karar verdik. Ama öncesinde tiyatroların durumunu değerlendirmek adına bir ön çalışma gerçekleştirdik” dedi.
Her kurumu ilgilendiriyor
Proje kapsamında tiyatroların erişilebilirliği sadece fiziksel olarak ele alınmadı. Tiyatroların yönetici kadrolarından saha ekiplerine çalışanların da erişilebilirlik eğitimi aldığını söyleyen Ekşi, “Ekip olarak 6 tiyatronun erişilebilirlik durumlarını raporladık. Bu gözlem ve eğitimler ışığında da sadece tiyatrolar için değil, sahne sanatları üzerine çalışan her kurumu ilgilendirebilecek bir kılavuz hazırladık” dedi.
Ana amaç algıları değiştirmek
Yarar, projeye katılan tiyatrolara eğitim veren ekip arasında
Kılavuzda tiyatroların erişilebilir olması için öncelikle maddi sorunların altı çizilerek, mekânın kira olması, mekân sahibinin izin vermemesi gibi sorunlar sıralanıyor. Kılavuzda bu gibi sorunların çözülebilir olduğunun altı çizilerek algısal dönüşümü sağlamanın daha önemli olduğu vurgulandı. Bunu sağlamak için tiyatro çalışanlarına; engelli ve engellenen terimleri arasındaki fark, engellenen bireylerin neden tiyatro seyircisi olamadığı, farklı erişilebilirlik türleri ile günlük yaşamda mekânların erişilebilirliğinin sorgulanması adına sorular Erişilebilir Her Şey ekibi tarafından soruldu ve kılavuzda yer verildi. Engellenen sanatçılar da düşünüldü
Ekipte yer alan Erişilebilir Her Şey kurucularından Serim Berke Yarar temel amaçlarının “Engelli değil tiyatrodan, konserden, iletişimden ve paylaşımdan engellenen bireylerin” varlığını fark ettirmek olduğunu söyleyerek eğitim sürecini şu şekilde anlattı: “Amacımız erişilebilir bir ortam sağlamak adına katılımcılar cesaretlendirmek oldu. Bunun yanında tiyatrodan hareketle hayatın her alanında engellenen bireylerin yaşadıkları sorunları da kapsayan bir eğitim oldu. Eğitime katılan tiyatrolar arasında nörolojik farklılıkları olan çocuklar için de oyunlar sergileyen bir ekip vardı. Bunun dışında engellenen bireylerin tiyatroya ilgileri var, hatta sahneleri ziyaret ediyorlar. Ama erişim sorunları nedeniyle gösterimlere katılamıyorlar. Örneğin tekerlekli sandalye için asansör ve engelli bölümü için özel bir alan olmaması, çalışanların işaret dili bilmemesi, körler için sesli anlatım, sağırlar için oyuna eşlik eden işaret dili tercümanı bulunmaması bunların en başında geliyor.” Kılavuz kapsamında sadece izleyicilerin değil tiyatro sanatçılarının da erişilebilirliği hedefleniyor. Bu kapsamda engellenen sanatçının hem kuliste hazırlanırken hem da sahnede performans sergilerken sağlanması gereken fiziksel şartlar uluslararası standartlar gözetilerek kılavuzda yer alıyor.
