Türk basınının ilk özel gazetesi olan Tercüman-ı Ahval gazetesinin 21 Ekim 1860 tarihinde yayına başlaması nedeniyle her 21 Ekim, Dünya Gazeteciler Günü olarak kutlanıyor. Türkiye basınında birçok ilkin de çıkış kaynağı olan Tercüman-ı Ahval, aynı zamanda kapatılma cezasına maruz kalan ilk gazete olarak da tarihe geçti.
1860-1866 yılları arasında Agah Efendi ve Şinasi tarafından İstanbul'da kurulan Tercüman-ı Ahval, Türk basınının ilk özel gazetesi olarak kabul ediliyor. Osmanlı hükümetine bağlı resmi gazete niteliği taşıyan Takvim-i Vakayi, İngiliz William Churchill tarafından yayımlanan ve devletten teşvikle kurulan Ceride-i Havadis'ten sonra Osmanlı coğrafyasındaki üçüncü gazete olma niteliği taşıyan Tercüman-ı Ahval ilk önce sadece pazar günleri çıkarıldı. Sirkeci'de basılan gazete, Ceride-i Havadis ile rekabet edebilmek için yayınını beş güne çıkardı.
Başyazarlık geleneği Tercüman-ı Ahval ile başladı
Türk basınında imzalı başyazı geleneğini ilk başlatan gazete Tercüman-ı Ahval oldu. Gazete, Şinasi'nin imzasını taşıyan “Mukaddime” başlığıyla yayın politikası ve amacını okurlarına duyurdu. Bu anlamda Şinasi, gazetenin 24. sayısına kadar başyazarlık görevini üstlendi.
Osmanlı coğrafyasındaki gelişmelerin yer aldığı gazete aynı zamanda reform ihtiyaçlarını dile getiren ilk yayınlardan biri olma özelliği taşıdı.
Sansüre ilk maruz kalan gazete
Tercüman-ı Ahval bu duruşu ile Türk basınında yayın durdurmanın ilk örneğini yaşadı. Dönemin önemli devlet yöneticilerinden Âgâh Efendi, Şinâsi, Ahmed Vefik Paşa, Sarı Tevfik Bey, Mehmed Şerif Bey, Refik Bey, Hasan Subhi Efendi'nin de yazılarının yer aldığı gazete, Ziya Paşa'nın kaleme aldığı ve eğitim sistemine sert eleştirilerde bulunduğu "Maarife Dair Bend-i Mahsûstur” başlıklı bir yazı yüzünden Mayıs 1861'de iki hafta süreyle kapatıldı. Bu durumun arkasında ise gazetenin dönemin ilerici hareketlerinden sayılan Yeni Osmanlılar'ın görüşlerine ağırlıkla yer vermesiydi.
Güncel gelişmelerin yanında analizler de yer aldı
Bürokrasi ve eğitimdeki hantal yapının yanında mali sorunlarına da değinilen gazetede sanayi ve ticarete ilişkin analiz yazılarına, edebi tartışmalara, piyasa ve borsa haberlerine, ansiklopedik bilgilere, padişahın doğum ve tahta çıkış yıl dönümlerine düşürülen tarihlere, dünya nüfusuna, İstanbul’da yaşayan müslüman ve gayri müslim nüfusla şehirdeki aylık ölüm istatistiklerine, ilân ve reklamlara da yer verildi.
Alıntı haberlerde ilk kez kaynak gösteren gazete
Günümüzde de önemli sorunlardan biri olan "kaynak gösterilmesi"ni ilk kez Tercüman-ı Ahval devreye soktu. Özellikle iç haberlerde bölge gazeteleri, gelen mektuplar, telgraflar, yazışmalar ve bazı haberlerde İstanbul’daki yerli ve yabancı gazeteler kaynak gösterildi, dış haberlerde ise daha çok Times, La Patrie, Levant Herald, Nouvelles de Marseille gibi gazetelerden çeviriler yapıldı
Şair Evlenmesi ilk tefrika yayım oldu
Kültür sanat gazeteciliği ve tefrika yayının ilk örneğini de Tercüman-ı Ahval sergiledi. Batılı anlamda ilk Türkçe oyun olan Şinasi'nin Şair Evlenmesi 1860'ta dizi olarak yayınlamıştı. Tefrika ile gazeteye olan okur ilgisi de arttı. Cerîde-i Havâdis 11 Aralık 1860 tarihli sayısında bu tiraj artışına karşı Tercüman-ı Ahval'ı eleştirerek, oyunu 'kocakarı masalı' olarak okuyucularına tanıttı.
Tercüman-ı Ahval yayın hayatı boyunca 792 sayı yayımlandı.