Dilek Atlı / Bursa
Bursa Yıldırım Belediyesi’ne bağlı Kurtoğlu (Setbaşı) Mahallesi 1. Akdemir Sokağı (Kahveler Sokağı) 11 numarada yer alan Fransız Ermeni Kilisesi, 1915 yılından sonra özel mülke geçerek yıllarca depo olarak kullanıldı. Tütün tüccarı ve Bursaspor’un ilk Başkanı Salih Kiracıbaşı tarafından satın alınan kilise, Kiracıbaşı’nın vefatından sonra ailesine miras yoluyla geçtikten sonra adeta çürümeye terk edildi. Kayıtlara göre, Bursa’da 17. yüzyılda hizmet veren Gregoryan Kilisesi’nden sonra ikinci Ermeni (Katolik) Kilisesi olarak 19. yüzyılın ilk yarısında ibadete açılan tarihi yapı, Cumhuriyet Dönemi’nde dokuma fabrikası ve tütün deposu olarak da kullanıldı.
Bugün metruk bir halde olan Ermeni Kilisesi, 19. yüzyılda kentteki Ermeni nüfusa hizmet ettikten sonra özel mülke geçti. Çok bilinen bir emlak satış platformunda bir dönem satışa bile çıkarılan tarihi yapı, Bursa Yıldırım Belediyesi’nin açtığı kamu davası sonucu Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne geçerek kente kazandırılmak için projelendiriliyor.
Bursa’daki Ermeni Kilisesi’nin kente kazandırılma sürecini, Yıldırım Belediyesi Başkan Yardımcısı Yusuf Demirok, Bursa Kültür ve Turizm İl Müdürü Kamil Özer, Kurtoğlu Mahallesi muhtarı olarak görev yapan Ahmet Gedik ile konuştuk.
Kamusallaştırma süreci bitti
Geçtiğimiz iki yılda mülk sahibi ile yapılan görüşmelerin ardından kamulaştırma sürecinin başladığını anlatan Yıldırım Belediyesi Başkan Yardımcısı Yusuf Demirok, yapılan çalışmalar ve hedeflerine ilişkin şunları söyledi:
“Kurtoğlu Mahallesi, Yeşil Cami ve Yeşil Türbe’ye komşu bir mahalle. Tarihi mahallede yapılan düzenlemelerden sonra kilisenin köhne yapısı daha çok ortaya çıkmıştı. Neyse açılan kamu davası ile tarihi yapı, sahibinden mahkemece uygun bulunan bir meblağ ile satın alınarak Vakıflar Müdürlüğü’ne devroldu. Gelişmenin ardından Anıtlar Kurulu’na restorasyon projemizi sunduk. Bir kültür merkezi oluşturarak vatandaşımıza, yerli ve yabancı turistlere cazip gelecek fonksiyonel bir yapı hayalimiz var. 2024 yılı için sonuç almayı planlıyoruz. Bu doğrultuda belirlenecek bir tarihte tarihi yapıyı kent kültürünün hizmetine açmayı hedefliyoruz.”
“Fonksiyonel bir yapı olarak kente kazandırılacak ve ortak kullanım sağlanacak”
Bursa Kültür ve Turizm İl Müdürü Kamil Özer, kamulaştırma davasının kazanmasının kent tarihi, mimarisi ve kültürü bakımından sevindirici olduğunu vurgulayarak şu değerlendirmeyi yaptı:
“Bağımsız bir çocuk kütüphanesi yapmak için, Bursa’da sivil bir mimari arayışı içerisindeydik. Doğrusu bu projeyi çok önemsiyorduk. Bu esnada, Yıldırım Belediyesi’nin yok olmaya bırakılmış tarihi kilise ile ilgili girişimlerinden bağımsız olarak hemen bitişiğindeki tarihi Bursa Konağı’nın Milli Emlak’a geçtiğini öğrendik. Pandemi sürecinde anaokulu olarak kullanılan bu bina, sonrasında boşaltılmıştı. 2020 yılında kamuya ait bu binayı, çocuk kütüphanesi yapmak üzere talepte bulunduk ve Bursa İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü’ne aktarılmasını istedik. Bakanlığımız ve Bursa Valiliğimizden onay ve destek aldık. Ancak bu süreçte, Yıldırım Belediyesi’nin tarihi kilise ile ilgili girişimleri sonuç verince duvar komşusu olan tarihi Bursa konağını, çocuk kütüphanesi projemiz ile birlikte Bursa Yıldırım Belediyesi’ne devrettik. Böylece iki binalı ve bahçeli bir kültür merkezinin yolunu açtık. Kültür merkezi, çocuk kütüphanesi, eğitim salonları ile çok fonksiyonel bir yapı olarak kente kazandırılacak ve ortak kullanım sağlayacağız.”
“İki bina birleştirilerek bir kültür merkezi projesi için düğmeye basıldı”
2014 yılından beri Kurtoğlu Mahallesi muhtarı olarak görev yapan Ahmet Gedik, kayıtlarda Fransız Ermeni Kilisesi olarak geçen yapının, zamanında Bursa’nın bu bölgesinde yaşayan Ermenilerin aktif olarak kullandığını, sonrasında uzun yıllar kullanılmayıp atıl duruma geldiğini belirtip şu bilgileri paylaştı:
“Boş ve kullanılmayan kilise, hazine avcıları tarafından kazılar yaparak talan edilmesinin yanında bir de müptezellerin sığınağı olarak mahalle halkı ve esnafını tedirgin ediyordu. Şikâyetlerin artmasıyla muhtar olarak yaptığım başvurular neticesinde Yıldırım Emniyeti ve Yıldırım Belediyesi, önlem olarak kiliseyi koruma altına aldılar. Zaman içerisinde, ‘Bu kiliseyi nasıl kültür merkezine dönüştürebiliriz’ düşüncemi Büyükşehir Belediye Başkanı Ali Nur Aktaş’a ve Yıldırım Belediye Başkanı Oktay Yılmaz’a ilettim. Yerinde gelip incelediler. Hemen girişimde bulunarak mirasçıları ile temasa geçildi. Uzun uğraşlar neticesinde anlaşmaya varan Yıldırım Belediyesi, Fransız Ermeni Kilisesi’ni kamulaştırmış oldu. Ayrıca hemen bitişiğindeki Kültür ve Turizm Bakanlığı’na devredilen boş tarihi Bursa Konağı için de Bursa İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü ile anlaşma sağlandı. Böylece her iki bina birleştirilerek bir kültür merkezi projesi için düğmeye basıldı.”
Esnaf, tarihi yapının restore edilmesini istiyor
Kurtoğlu Mahallesi’ndeki ayakkabıcı dükkânı kilisenin karşısında bulunan 30 yıllık esnaf Süleyman Balsüzen, köhne yapının günümüz kent dokusuna uygun şekilde yaşama kazandırılmasını umduğunu belirterek, “Bu bölgeye dünyanın her ülkesinden turistler geliyor. Sokakları gezerken bu binayı da görüyorlardı. Bakımsız olması, böyle bir önemli yapının göz ardı edilmesine, hatta yüz buruşturarak bakılmasına neden oluyor. Bu bizi de üzüyor. Sürecin tamamlanıp bir an önce yapının restore edilmesini bekliyoruz” diye konuştu.
