Naz Akman
Osmanlı’dan bu yana saraylarda çarşılarda bulunan hem padişahların hem de halkın temizlenmek, eğlenmek, doğum evlilik gibi mutlu günlerini kutlamak, sosyalleşmek için gittiği hamamlar gerek mimarisiyle gerekse sosyo-kültürel özellikleri nedeniyle kentlilerin vazgeçemediği uğrak noktalardan biri. Hamamlar her ne kadar temizlenmek/arınmak için gidilen mekanların başında gelse de güzelleşmek veya şifa bulmak, eşiyle dostuyla keyifli vakit geçirmek isteyenlerin aktivite olarak tercih ettiği yerlerden biri. Geçmişte olduğu gibi günümüzde de bayram hazırlıkları kapsamında hamama giden önemli bir kesimin varlığından söz etmek mümkün. Büyüklerin gelenek haline getirdiği ve belirli periyotlarla gittiği hamamlara gençlerin ilgisi son yıllarda popüler hale gelen ancak asırlardır zaten var olan gelin veya damat hamamı eğlencesi nedeniyle artmış durumda. Türk toplumsal yaşamında böylesine önemli yeri olan hamamlara ilgi son yıllarda artan SPA merkezleri nedeniyle azalmış görünse de aslında uygun fiyatlar nedeniyle hala tercih ediliyor. SPA merkezleri kapsam ve özellikleri dolayısıyla hamam geleneğinin modernize edilmiş hali olarak da biliniyor. Sıcak-soğuk su, buhar, mermer, kese-köpük banyosu/masajı, çamur, kil yosun veya bitkisel yağ gibi vücut bakımları hem hamamlarda hem de SPA merkezlerinde sunulan benzer hizmetler. Kimi hamamlarda bunlara ilave olarak termal su kaynağı da bulunuyor. Özellikle şifa bulmak isteyen, fiziksel mental zindeliğini korumak isteyenler şehirden uzakta bulunan kaplıcalara gidemediğinde kentteki bu tarz hamamları tercih edebiliyor.
Güler Yıldız: Hamama gitmek bir kültürdür
Kurban Bayramı’na sayılı günler kala ziyaret ettiğimiz Bursa’daki 6 asırlık İbrahim Paşa (Mahkeme) Hamamı hak ettiği ilgiyi göremese de hala hatırı sayılır düzeyde ziyaretçiyi ağırlamaya devam ediyor. 1421 yılında (15. Yüzyıl), Çandarlı Hayrettin Paşa’nın oğlu İbrahim Paşa’nın İznik’teki imaretine gelir getirmesi amacıyla Bursa’da yaptırdığı, mahkemeye yakın olduğu için de halk arasında “Mahkeme Hamamı” olarak ün salan İbrahim Paşa (Mahkeme) Hamamı’nda önceki yıllarda bayrama aylar kala yer bulunamazken şimdi ise bayramdan yalnızca bir hafta önce doluluk yaşandığı ifade ediliyor. En son 2014 yılında Bursa Büyükşehir Belediyesi tarafından restore edilerek yeniden halkın kullanımına sunulan İbrahim Paşa Mahkeme Hamamı’nın BURFAŞ’tan sonraki ilk özel işletmecisi Güler Yıldız, hamamın tarihi geçmişine rağmen hak ettiği ilgiyi görememesinden dem vuruyor. Yıldız, “Bu sene bayram öncesi yoğunluğu yaşayamadık, son haftaya girerken ufak bir hareketlilik yaşandı diyebilirim. Bursa hamamlar şehridir, burada hamama gitmek bir kültürdür. Her ne kadar gençler pek bilmese de bizler çocukluğumuzda annelerimiz tarafından her Pazar hamama götürülür, orada yıkanırdık. Sanırım bu kültür de ancak böyle nesilden nesile aktarılabilir, büyükleriniz eğer hala hamama gidiyorsa siz de onlara eşlik edip gidiyorsunuz, gitmeyince de olmuyor. Son zamanlarda gelin hamamlarına ilgi yüksek, bu hamam da gelin hamamıyla ünlüdür” diye konuştu.
600 yıllık tarihe tanıklık
Yaklaşık 600 yıllık tarihe tanıklık eden hamamın mülkiyeti Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğü’nden takas yoluyla Bursa Büyükşehir Belediyesi’ne geçtikten sonra belediye tarafından beş yıllık restorasyon çalışması yapılıyor. Bu çalışma sonucu dönemin Başbakan Yardımcısı Bülent Arınç’ın da katılımıyla 2014 yılında hamam yeniden açılıyor. Yaşayan canlı müze olarak da tanımlanan hamam çifte hamam sınıfında yer alıyor. Hamamın erkekler bölümü 1953 yılında restore ediliyor fakat kadınlar bölümü aynı işlemden geçirilmiyor. Yaklaşık 950 m2 kapalı alana sahip olan hamam taş ve tuğladan yapılmış, erkekler bölümündeki kubbe ek bir kasnakla yükseltilerek üzeri kiremitle örtülüyor. 2014 yılında biten restorasyon çalışması sonucu hamamın bu kez kadınlar bölümü orijinal kimliğine dönüştürülerek erkekler bölümü kültür merkezi olarak restore ediliyor. Çakır Hamamı tarafından işletmesi alınan İbrahim Paşa (Mahkeme) Hamamı’nın rivayete göre yapının içinde bulunduğu mahallede kadı konağının yer alması nedeniyle, mahalle, hamam ve caminin “Mahkeme” adıyla da anıldığı belirtiliyor.
Öte yandan 10 yıldır hamamı işleten Güler Yıldız, İbrahim Paşa’nın sarayın hanımları için yaptırdığı bu yerde cariyelerin yıkandığını daha sonra ise mahkeme olarak kullanıldığını ve idam mahkumlarının yıkandığını ifade ediyor. Yıldız, “İbrahim Paşa sarayın hanımları için bu hamamı yaptırıyor ve cariyeler burada yıkandıktan sonra saraya gidiyormuş. Daha sonra buranın mahkemeye çevrildiği ve idam mahkumlarının burada yıkanıp girişteki çınar ağacına asıldığı söyleniyor. Zaman içinde halkın da tepkisi üzerine idam yerinin Heykel’deki saat kulesine taşındığı öne sürülüyor. Asırlar önce yapılmış oldukça sağlam bir yapı. 15 sene önce yapılan restorasyon çalışması beş yıl sürdü. Yeniden hamam olarak hizmet vermeye başladı. Tarihi bir yapı olduğu için buraya yabancı turistler de ilgi gösteriyor. 10 senedir burayı işletiyoruz, üç çalışanız. Ablam Çakır Hamamı’nda 20 yıldır bu işi yapıyor, ben de onun referansıyla sektöre girdim” dedi.