Gazeteciler Cemiyeti’nin Avrupa Birliği (AB) desteğiyle yürüttüğü Demokrasi için Medya Medya için Demokrasi (M4D) Projesi kapsamında Medya Grubu paydaşlaryla düzenlediği “Gazeteciliğin Dönüşümü ve Arayışlar” başlıklı medya konferansının ikinci gününde gazetecilik mesleğinin değişen tanımı ve yasal dayanaklarına ilişkin iki ayrı oturumda, üç çalıştay gerçekleştirildi. Konuklar, meslek sosyolojisi açısından gazeteciliği irdelerken Medya Yasası çerçevesinde ise gazeteciliğin yasal durumunu tartışmaya sunarak, gazetecilerin çalışma yaşamı ve ihtiyaçları konusunda fikir alışverişinde bulundu
Gazeteciliğin mesleki tanımı
Sahadan ve akademiden konukların yer aldığı etkinliğin ilk oturumunda Gazeteciler Cemiyeti Genel Sekreteri Kenan Şener moderatörlüğünde “Meslek olarak Gazetecilik” başlığı altında Dr. Çağrı Kaderoğlu Bulut ile “Gazetecilik ‘yarı’ ya da ‘geçirgen’ meslek midir?”, TGS Genel Sekreteri Banu Tuna ile “Gazeteciliğin Tanımı” ve TGS Örgütlenme Sekreteri Esra Yalçınalp ile “Gelişen Teknoloji Değişen Mesleki Pratikler ve Gazeteciliğin Dönüşümü” konuşuldu.
Gazeteciliğin tanımına ilişkin görüşlerin aktarıldığı oturumda gazeteciliğin geçmişte olduğu gibi bugün de ilkeler ve prensipler bütünü olduğu ancak bu ilke ve prensiplerin giderek yozlaştığı, haber endüstrisi oluşturacak kurumların kalmadığı ancak yine de gazeteciliğin tanımının değişmediği vurgulandı. Gazetecilik ekosistemindeki değişikliğin yeni medya unsurlarının ortaya çıkmasına neden olduğunun vurgulandığı oturumda, değişen dünyada mesleğin yapısının korunması gerektiği belirtilerek, gazetecilerin yoksullaştığı, kamusal aydın olma özelliğini kaybettiği kaydedildi. Gazeteciliğin aktivizm olmadığı, yurttaş gazeteciliği veya muhalif gazetecilik gibi kavramların gazetecilik tanımı içinde yer alamayacağı bildirildi. Oturumda ayrıca gazeteciliğin geçirgen bir meslek olduğu etik kurallar çerçevesinde standartlarının korunması gerektiği belirtildi.
Yalçınalp ile benzer konuda katkılar sunan Ankara Üniversitesi İLEF Öğr. Gör. Dr. Gökhan Bulut’un yer aldığı ikinci oturumda ise Rusya’da gazetecilik yapan Hakan Aksay ile Fransa’da gazetecilik yapan Arzu Çakır Morin ile “Gazetecilik tanımları ve dünyadan örnekler” ele alındı.
Gazeteciliğin yasal durumu
Konferansın ikinci ve son gününün diğer oturumunda ise “Gazeteciliğin Yasal Durumu” üzerine görüş alışverişinde bulundu. Medya Ombudsmanı Faruk Bildirici, Alternatif Bilişim Derneği Başkanı Faruk Çayır, Basın Meslek Örgütü Temsilcileri TGS Avukatı Ülkü Şahin, Medya ve Hukuk Çalışmaları Derneği Eş Direktörü Barış Altıntaş’ın konuk olarak yer aldığı oturumda “Mevcut yasadaki boşluklar, yanlışlar”, “Dijital Telif Yasası”, “AB Dijital Haklar Mevzuatı”, “Erişim Engelleri”, “Dezenformasyon”, “İfade Özgürlüğü” konuları ele alındı.
Avukat Gökhan Tekşen moderatörlüğünde gerçekleşen günün son oturumunda ise “Gazetecinin çalışma yaşamı ve ihtiyaçları” tartışıldı. Oturum kapsamında TGS Avukatı Meliha Selvi “Basın iş kanunundaki uygulanmayan maddeler”, “eksikler” ve “Son 10 yılda kaybedilen haklar” konularını değerlendirirken DİSK Basın-İş Genel Başkanı Turgut Dedeoğlu da “Serbest gazetecilerin hakları” konusunu uluslararası örnekleri irdeledi. Program sonunda basın meslek örgütlerinin “Birleşik İş Kanunu hazırlığına karşı” ön görüleri ve fikirleri katılımcılarla beraber tartışıldı.
Bilgin, “Bir araya gelmek yetmiyor bir arada tutmak önemli”
2024 Medya Konferansı Gazeteciler Cemiyeti Başkanı Nazmi Bilgin’in dayanışmayı arttırma dileğiyle son buldu. Konferansın düzenlenmesinde emeği geçen meslek örgütlerine, hukukçulara ve akademisyenlere teşekkür eden Bilgin, Eylül ayında yapılacak bir buluşma için de çağrıda bulundu. Bilgin konuşmasında “Burada herkes ev sahibiydi, bu iki gün son yıllarda benim hayatımda yararlandığım iki gün oldu. Umuyorum ki herkes yararlanmıştır. Türkiye’deki tüm gazetecileri, cemiyetleri bir araya toplayıp federasyon kurduk. Bir araya gelmek yetmiyor bir arada tutmak önemli. Yıllardan beri en az bu konferanslar kadar çok sayıda toplantılar yaptık, özellikle yetkin avukatlarımızla haklarımızı hem yerel mahkemelerde hem de anayasa mahkemesinde savunduk. Bir savaş alanındayız cephede iki komutan savaşmıyorum dedi diye meydan savaşını bırakamayız. Kalanlarla beraber basın özgürlüğü için sonuna kadar bu mücadeleyi veririz. 53 yıldır basın özgürlüğü mücadelesi vermeye çalışıyorum, Mesleğimiz bize verilmiş özel bir hediyedir. Tanrı insanları yaratırken kulaklarını, gözlerini, ağızlarını kendileri için kullanmaları için vermiş, ama biz bu mesleği seçtikten sonra kulaklarımızı başkalarını dinlemek duyduklarımızı yüz binlere aktarmak için kullanıyoruz. Gözlerimiz yalnızca bizim gözlerimiz değil, başkaları için görüyoruz ve gördüklerimizi başkalarına aktarıyoruz. Konuşurken kendimiz için değil bazen haber için bazen özgürlüğü için kullanıyoruz” sözlerine yer verdi.
“Gazeteciliğin Dönüşümü ve Arayışlar Medya Konferansı” sonuç bildirgesi yayınlandı
26 ve 27 Nisan’da Barolar Birliği Litai Konuk Evi’nde Gazeteciler Cemiyeti’nin çağrısıyla “Medya Konferansı 2024 - Gazeteciliğin Dönüşümü ve Arayışlar” başlığıyla bir araya gelen Medya Dayanışma Grubu paydaşları, sivil toplum kuruluşları temsilcileri, gazeteciler, akademisyenler ve hukukÇular aşağıdaki konferans bildirgesini yayınladılar.
Türkiye’de gazetecilik ciddi ve sıkıntılı bir dönemden geçmektedir. Medya sivil toplum kuruluşları, sendikalar, cemiyetler dayanışma içerisinde sektörün sorunlarına cevap aramak, çözüm önerileri geliştirmek ihtiyacını hissederek Gazeteciler Cemiyeti’nin çağrısıyla 26 ve 27 Nisan günlerinde bir araya gelmişlerdir. Gazeteciler, akademisyenler, hukukçular, araştırmacılar ve meslek örgütü temsilcilerinin katılımıyla Medya Dayanışma Platformu paydaşlarından Basın Konseyi, Çağdaş Gazeteciler Derneği, DİSK Basın-İş, Gazeteciler Cemiyeti, Haber-Sen, İzmir Gazeteciler Cemiyeti, Parlamento Muhabirleri Derneği, Türkiye Gazeteciler Sendikası, Medya ve Hukuk Çalışmaları Derneği ile Adıyaman Gazeteciler Cemiyeti, Gaziantep Basın Cemiyeti ve Malatya Gazeteciler Cemiyeti başkanları “Medya Konferansı 2024 - Gazeteciliğin Dönüşümü ve Arayışlar” başlıklı konferans ve çalıştayda hem güncel konuları hem de mesleğin geleceğini ele aldılar.
Konferansa meslek örgütleri ve sivil toplum kuruluşlarının yanı sıra gazeteciler, akademisyenler, hukukçular ve araştırmacılar katılım gösterdi.
Siyasi iklim, son dönemlerde yaşanan dezenformasyon dahil siyasi erkin sektöre yönelik dayatmacı ve biatı zorlayan uygulamaları, medya sahiplik durumu, mesleklerine medya kuruluşlarında devam edemeyen gazetecilerin işsiz kalması sonucunu doğurmaktadır. Bu durumdan ciddi endişe duymaktayız.
Teknolojik gelişmeler yanı sıra ülkemizin içerisinden geçmekte olduğu ekonomik, finansal ve siyasi savurmayla gazetecilik mesleği ve onunla ilgili yasal mevzuatın yeniden ele alınması, sektörün bütünlüklü bir yasal çerçeveye kavuşturulması gerekmiştir.
Konferansın birinci gününde üç ayrı oturum yapıldı. Filistinli gazeteci Hasan Tahravi İsrail’in soykırımsal metodlarla Gazze’ye yönelik saldırılarında sivil halkın yaşadıklarını, 7 Ekim’den bu yana 141 gazetecinin öldürüldüğünü anlattıktan sonra Türkiye basınının sıkıntılarının ve çözüm önerilerinin görüşüleceği bir konferansta ilk konuşmacı olarak kendisine söz verilmesinin hem Filistin halkı hem de Filistin medyası ile dayanışmayı gösterdiğini vurguladı. Konferansta söz alan Avrupa Gazeteciler Federasyonu (EFJ) Genel Sekreteri Ricardo Gutierrez de radikalleşen Avrupa’da gazetecilik mesleğinin yaşadığı sıkıntıları anlatarak, Türkiye medya STK’larının Gazeteciler Cemiyeti çağrısıyla böyle bir konferansta bir araya gelmelerinin oldukça önemli olduğunu vurguladı.
İlk günkü oturumlarda “Yapay Zeka ve Medya”, “ Gazeteciliğin Zorlaşan Koşulları” “Medya ve Kadın”, “Yeni Medya Araçlarıyla Değişen Habercilik”, “Medya ve Hukuk”, “Uzman Gazeteciliği Neden Yok Oldu?” konuları ele alındı. Ayrıca Medya için Demokrasi projesi çerçevesinde hazırlanan Medya İzleme ve Mesleki Memnuniyet Anketi raporlarının sunumu yapıldı.
Konferansın ikinci gününde ise gazetecilik mesleğinin değişen tanımı ve yasal dayanaklarına ilişkin iki ayrı oturumda üç çalıştay gerçekleştirildi. “Meslek Olarak Gazetecilik”, “Gazeteciliğin Yasal Durumu (Medya Yasası Çerçevesi)”, “Gazetecinin Çalışma Yaşamı ve İhtiyaçları (İş Kanunu Çerçevesi)” başlıklı oturumlarda sahadan ve akademiden öne çıkan isimler yer aldı.
Oturumlarda, gazetecilik faaliyetlerine dönük otoriter hukuksal değişimler, dijital habercilik üzerindeki engeller ve ifade özgürlüğü sorunlarının yanı sıra platformlardaki algoritmik ve hukuki engeller tartışmaya açıldı. Her kesimden kıdemli gazetecilerin katıldığı tartışmalar sonucunda gazetecilik ürünlerinin “delil” kabul edilerek gazetecilerin yargılanmasının ve ceza almasının önlenmesi için daha güçlü bir dayanışma oluşturulmasının önemi vurgulandı. Meslek örgütlerinin mesleki düzenlemeler alanında fonksiyonlarının güçlendirilmesi gereğini dile getiren katılımcılar, özellikle etik ilkeler ve denetim konusunda ortak bir mekanizma gerektiği konusunda ortaklaştı. Avrupa Birliği örnekleri üzerinden gazetecilik ürünlerinin telif hakkı vurgulandı. Yapay zeka ve arama motorları gibi haberle beslenen uygulamalarda habercinin hakları ve yasal düzenlemelerin neler olması gerektiği tartışmaya açıldı.
Bununla birlikte gazetecilerin çalışma koşulları ve iş hukukuna dönük tartışmalar da oturumlarda ele alındı. İş hukuku uzmanı hukukçuların katılımıyla Basın İş Kanunu’nda yer alan ancak uygulanmayan olumlu düzenlemelere sahip çıkılması gerektiği vurgulandı. Basın İş Kanunu’nda son on yılda kaybedilen hakların yeniden tanımlanması ve yasal güvenceye kavuşması gerektiği belirtildi. Yeni gazetecilik pratiklerinin nasıl düzenlenebileceği ve serbest gazeteciler gibi yasada tanımlanmayan gazetecilerin haklarının yasal korumaya kavuşması gerektiğinde ortaklaşıldı.
Ayrıca, oturumlarda global ve ana akımda yaşanan sıkıntılara karşı gücünü artırabilecek yerel basın ve depremin yıkıcı etkisiyle var olma mücadelesine indirgenen Anadolu basını ile dayanışmanın artırılması üzerinde tam bir görüş birliği vurgulandı.
Kamu Hizmeti Yayıncılığı yapan TRT emekçilerinin statüsü de dile getirildi. TRT’de yetki ve özlük hakları tamamen Yönetim Kurulu tarafından belirlenen Özel Hukuk Hükümlerine Tabi Personel (ÖHT) adı altında bir statü icat edilerek, gazetecilik daha farklı bir düzene taşındığı ifade edildi. Kurumdaki kadrolu muhabir ve yayıncıların görevsizleştirilerek, editoryal bağımsızlığın yok edildiği Haber-Sen tarafından iletildi.
Katılımcı medya sivil toplum kuruluşları, iki gün boyunca yapılan konuşma ve katkıların dökümünün alınmasına, bu dokümanın konferans ve çalıştayın toplanması amacıyla daha önce oluşturulan hazırlık grubunun geliştirilmesiyle kurulacak komitede ve ihtiyaç duyulması halinde uzmanlardan da destek alınarak incelemesinin, değerlendirilmesinin yapılarak sorunların tanımlanmasının yanı sıra çözüm önerilerinin geliştirilmesine ve sonbaharda toplanacak çalıştaya sunulmasına karar vermişlerdir. Sonbahar çalıştayında ele alınacak metin görüşmeler sonunda nihai hale getirilerek siyaset kurumuna sektörün değerlendirmesi olarak sunulacaktır.
Adıyaman Gazeteciler Cemiyeti,
Basın Konseyi,
Çağdaş Gazeteciler Derneği,
DİSK Basın-İş,
Gazeteciler Cemiyeti,
Gaziantep Basın Cemiyeti
Haber-Sen,
İzmir Gazeteciler Cemiyeti,
Malatya Gazeteciler Cemiyeti
Medya ve Hukuk
Çalışmaları Derneği
Parlamento Muhabirleri Derneği,
Türkiye Gazeteciler Sendikası