Atatürk de deprem acısı çekti

Orhan GÜRDİL Türk Milleti, birçok zorlukları ve olumsuzlukları yenerek bağımsızlığını kazanmış; Cumhuriyeti ilan ettikten sonra Gazi Mustafa Kemal, yurt gezilerine başlamıştır. 29 Ağustos 1924’te Başlayıp 18 Ekim 1924 tarihinde bitecek şekilde düzenlenen ilk gezi, 51 gün sürecek Anadolu gezisi idi. Geziye Atatürk’ün eşi Latife Hanım, Salih Bozok, Hamdullah Suphi, Ali Kılıç, İsmail Hakkı Tekçe ve diğer arkadaşları katılmıştı. Heyet, 15 Eylül’de Trabzon’da iken Erzurum depremi haberi alınmıştı. Pasinler depremi adı verilen bu felaket, 13 Eylül 1924 günü yerel saatle 16.34’te 6,8 şiddetinde meydana gelmişti. Deprem, Erzurum ve çevresinde büyük yıkıma ve çok sayıda cana mal olmuştu. Mustafa Kemal. Erzurum Valiliği’ne ve Belediye Başkanlığı’na derhal şu telgrafı çektirdi: “Erzurum vilayetinin muhtelif mahallelerinde zelzele vuku bulduğu büyük bir üzüntü ile haber alınmıştır. Bilgi verilmesini, zarar derecesinin iletilmesini rica ederim. 16 Eylül 1924 İmza: Reis-i Cumhur Gazi Mustafa Kemal” Telgrafın çekilmesini müteakip Gazi Mustafa Kemal, beraberindeki heyetle Erzurum’a gitmeye karar verir. Ortada bir sorun vardır, o yıllarda Trabzon’dan Erzurum’a gidecek bir yol ve araç yoktur. Acilen Ankara’dan araç istenir. Heyet, Samsun’a geçerek başkentten gelen araçlarla ve çok zor şartlarda 24 Eylül’de yola çıkar. Heyet, Samsun, Amasya, Tokat, Sivas, Refahiye üzerinden 28 Eylül’de Erzincan’a ve 30 Eylül’de saat 18.00 civarında Erzurum’a ulaşır. Erzurumlular, civar kasaba ve köylerden gelen binlerce vatandaş, Mustafa Kemal ve arkadaşlarını coşkuyla karşılarlar. “Çok yaşa Gazi” nidaları arasında Belediye Başkanı Nazif Bey ve heyetle, hükümet konağına giden Mustafa Kemal, Belediye Başkanı Nazif Dumlu’nun Erzurum'un bir caddesine “Gazi Kemal” adının verileceğini duyunca “Ben faniyim ama Cumhuriyetimiz sonsuza dek yaşayacaktır. Caddeye ‘Cumhuriyet Caddesi’ adının verilmesi daha uygun olur” der. Bugün Erzurum’da Cumhuriyet Caddesi adı ile bir yol bulunmaktadır. Büyük Önder, Erzurum ve çevresinde 11 gün süren ziyaretler sırasında Hilal-i Ahmer Cemiyeti (Kızılay) çalışmalarını da yakından izlemiş. 30 Eylül’de başlayan ziyaret 10 Ekim 1924’te sona ermiş. Ziyaretleri sırasında başta Mustafa Kemal, eşi Latife Hanım ve diğer heyet mensupları ceplerindeki son kuruşa kadar depremzedelere vermişler. 2 Ekim’de depremin yerle bir ettiği tüm köyleri ayrı ayrı gezerek depremin acı yüzünü yaşayan Mustafa Kemal, her gittiği yerde sevgi gösterileriyle karşılaşanmış. Mustafa Kemal ve beraberindeki heyet, 5 Ekim 1924 Pazar sabahı Sarıkamış’a, oradan da 6 Ekim’de Kars’a gitmiş. Büyük Önder, Ankara’ya döndükten sonra da deprem bölgesindeki yardım ve çalışmaları yakından takip etmiş. Atatürk'ün 1924 Erzurum depremi nedeniyle söylediği veciz sözler: “Felaket başa gelmeden evvel önleyici ve koruyucu tedbirleri düşünmek lazımdır, geldikten sonra dövünmenin yararı yoktur.”