Haber: Erva Gün
Koronavirüs salgını ile beraber tüketim alışkanlığında da değişimler oldu. Yepyeni alışveriş alışkanlıklarının edinildiği bu dönemde taşımacılık anlayışı da evrildi. Pandemi döneminde eve kapanan kitleler, e-ticaret yöntemiyle tüketim alışkanlıklarını hızlı ve zahmetsiz olana yönlendirdi. Bu kapsamda da Bana Bi Kurye, Yemeksepeti Vale, Trendyol Express Kurye, HepsiJet Kurye ve Getir gibi firmalar da kuryelere duyulan ihtiyaçta faaliyet göstermeye başladı. Sektördeki genişleme sonrasında bu büyük firmalar kendi bünyelerinde kurye çalıştırmak yerine ‘esnaf-kurye’ modelini tercih etmeye başladı.
Esnaf kurye modeli nedir?
Dünyada çok yaygın olan "gig ekonomisi" modeli son yıllarda Türkiye’de de uygulanıyor. "Kısa süreli iş" veya "emeğin ihtiyaçlar doğrultusunda belirli süreli olarak satın alınması" şeklinde ifade edilen bu modelde kuryeler, şirketlere bağlı olarak çalışmak yerine, kendi şahıs şirketini kurmaya yönlendiriliyor. Böylece firma için değil, "kendisi" için çalışıyor. Vergi ve sigortasını da kurye kendisi yatırıyor ve bu firmalara fatura kesiyor. Türkiye’de bu çalışma sisteminin adı "esnaf kurye modeli" olarak geçiyor.
Esnaf kurye modelinde kurye kendi aracıyla hizmet verdiği için şirkete bağlı çalışan kabul edilmiyor. İşin tüm riskini esnaf kurye üstleniyor ancak işçi sayılmadığı için özlük hakları olan sigorta iş güvencesi, sendika ve diğer sosyal haklardan da faydalanamıyor. Tüm masraflar çalışanlar tarafından karşılanırken buna ek olarak akaryakıt ücreti de esnaf kuryenin cebinden çıkıyor.
15 Temmuz 2023 tarihli ve 7390 sayılı cumhurbaşkanı kararıyla benzin ve motorinden alınan Özel Tüketim Vergisi (ÖTV), 5 TL artırılırken motorine bir zam daha geldi. 21 Temmuz Cuma günü itibarıyla motorine 1 lira 55 kuruşluk zam gelirken, önümüzdeki hafta 2 lira daha zam bekleniyor.
Esnaf kuryelerin akaryakıt zammından nasıl etkilendiklerini Turizm, Eğlence ve Hizmet İşçileri Sendikası (TEHİS) Genel Başkanı Kubilay Çelik anlattı.
“Yeni zamlarla elde para kalmadı”
Temmuz ayında asgari ücrete bir iyileştirme yapıldığını hatırlatan Çelik, yeni gelen zamlarla ve bu iyileştirmenin olumlu bir etkisi olmadığını belirtti. Türkiye’deki kuryelerin yaklaşık yüzde 80’inin esnaf kurye sistemiyle çalıştığını aktaran Çelik, “Neredeyse benzin zamları ve KDV oranlarındaki artışla elimizdeki para eridi. Esnaf kurye modelinde çalışan motokuryeler sonuç olarak temmuz ayında akaryakıt zamları ve KDV’lerdeki yükselişlerle beraber neredeyse elinde para kalmamış hale dönüştü” dedi.
“Akaryakıt zamları uzun çalışma saatlerine mahrum bıraktı”
Zamların ekonomik olarak çok büyük bir eksiye neden olduğunu söyleyen Çelik, “Şu an esnaf kurye modelinde çalışan herhangi bir motokurye en az 12-13-14 saat çalışmadığı sürece asgari ücretin altında bir para kazanıyor. O yüzden de kuryeler 12 saat çalışıyor genelde. Bizi uzun çalışma saatlerine de mahkûm bıraktı bu akaryakıt zamları” ifadelerini kullandı.
“Değişimler olumsuz yönde olacak”
Yeni gelen zamların hangi değişiklikleri beraberinde getireceğine de değinen Çelik, “Tüm değişimler olumsuz yönde olacak. Daha uzun çalışma süreleri olacak, fazla paket atabilmek için hız yapacak çünkü para kazanabilmek için paket ürünleri sık atmamız gerekecek. Hız yapmasıyla kaza ve ölüm riskleri daha çok oluşacak” açıklamasında bulundu.
Benzin zammının ekonomik olarak büyük bir girdi olduğunu da ifade eden Çelik, “Kurye bu girdiyi karşılayabilmek için daha fazla çalışmak zorunda, daha fazla hız yapmak zorunda kalacak, trafik kurallarını aksatmak zorunda kalacak. Aslında bu durum kuryelerin neredeyse açlık sınırında çalışmasına sebep olacak” dedi.
“Ek giderlerle durum vahim bir hale geliyor”
Esnaf kurye modelinde çalışan motokurye T.Ç, yeni zamların çalışma koşullarını kötü etkilediğini söyleyerek, “Bir kurye aylık en az 3000 lira benzine vermek zorunda kalıyor. Bunun yanında diğer giderlerde eklenince durum vahim bir hale geliyor. Bu kadar tehlikeli bir iş yaptığımız halde tatmin edici bir para kazanılmıyor” açıklamasında bulundu.
"Akaryakıt zamları geri çekilsin"
TEHİS'in sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda artan akaryakıt fiyatlarına güçlerinin yetmediğini belirtilerek kontak kapama çağrısı yapıldı. Paylaşımda, "Akaryakıt zamları geri çekilsin" dendi.
https://twitter.com/tehisendikasi/status/1681958170980147201?s=20
Bunlar da ilginizi çekebilir
Yorumlar
