Erva Gün
2023 yılında dünya genelinde savaşlar ve doğal afetler en çok gündem olan başlıklardı. 7 Ekim’de Hamas’ın saldırısı ile başlayan İsrail-Hamas arasındaki savaş bugünlerde tüm yıkımıyla devam ediyor. Rusya-Ukrayna savaşında ise Kiev, uzun bir aradan sonra taarruza geçti ancak başarılı olamadı. Afrika ülkelerindeki darbeler sonucunda Fransa eski sömürge topraklarından askerlerini çekmek zorunda kalırken ekonomik işbirlikleri de sona ermiş oldu. Bu yıl dünyada sıcaklık rekorları kırılırken orman yangınları ve sel felaketleri milyonlarca insanın hayatını etkiledi. İşte 2023 yılında dünyada öne çıkan gelişmeler:
Rusya-Ukrayna savaşı
Rus ordusu, 24 Şubat 2022'de Ukrayna’ya girerek savaşı başlatmıştı. 2023 yılının ocak ayında Rusya, 300 bin yedek askerle takviye edilen güçleriyle Ukrayna'nın doğusundaki Donbass bölgesinde yeniden saldırıya geçti.
Ukrayna, Rusya'nın işgal ettiği toprakları geri almak amacıyla haziran ayında karşı saldırı başlattı ancak sadece güney ve doğudaki birkaç köyü geri almayı başardı.
Rus paralı asker grubu olan Wagner, 24 Haziran’da beraberindeki savaşçılarla Rus yönetimine karşı silahlı isyan başlattı. Wagner’in kurucu lideri Yevgeniy Prigojin, Moskova'daki askerlerine üslerine dönmelerini emretti. Prigojin, 23 Ağustos 2023 tarihinde Moskova’nın kuzeyindeki Tver bölgesinde bir uçak kazasında öldü.
İsrail-Hamas savaşı
Hamas'ın silahlı kanadı olan İzzeddin el-Kassam Tugayları 7 Ekim'de İsrail'e "Aksa Tufanı" adıyla saldırı başlattı. Hamas, Gazze Şeridi'nden İsrail'in güneyine sızarak sınır kasabalarına saldırı düzenledi. Baskın sonucunda İsrail tarafında yaklaşık 1.200 kişi ölürken 240 kişi rehin alındı.
ABD ve AB tarafından terör örgütü olarak tanımlanan Hamas'ı "yok etme" yemini eden Tel Aviv yönetimi ve İsrail ordusu, Gazze'ye 'demir kılıçlar' operasyonu başlattığını duyurdu. İsrail ordusunun yoğun bombardıman altında tuttuğu kente kara operasyonu gerçekleştirdi.
Gazze'deki Sağlık Bakanlığı'na göre savaşın başlamasından bu yana yaklaşık üçte ikisi kadın ve çocuk olmak üzere 21 binden fazla Filistinli öldürüldü.
Savaşın ilk günlerinde İsrail’in uyguladığı kuşatma ve ambargo nedeniyle Gazze'de elektrikler kesildi, gıda ve ilaçların kente girişine izin verilmedi.
Türkiye ve Fas depremleri
6 Şubat gecesi Türkiye'nin güneydoğusunda ve Suriye'nin kuzeyinde son 100 yılın en ölümcül depremlerinden biri yaşandı.
7.8 büyüklüğündeki sarsıntıda yaklaşık 6.000'i Suriye tarafında olmak üzere en az 56.000 kişi hayatını kaybetti.
8 Eylül'de Fas'ın Marakeş bölgesinde şiddetli bir deprem meydana geldi. 6.8 büyüklüğündeki depremde yaklaşık 3,000 kişi öldü, 5,600'den fazla kişi yaralandı.
Afrika'daki darbeler
Afrika kıtasında bu yıl iki askeri darbe yaşandı. Nijer'de Cumhurbaşkanı Muhammed Barzoum 26 Temmuz günü, bizzat kendisini korumakla görevli başkanlık muhafızları tarafından devrildi. Ordu "kötüleşen güvenlik durumunu" gerekçe göstererek yönetime el koydu. Devrik başkan Mohamed Bazoum o zamandan beri konutunda tecrit altında tutuluyor.
Gabon'da, 26 Ağustos’ta usulsüzlük tartışmalarının yaşanan cumhurbaşkanlığı seçiminin hemen ardından 30 Ağustos'ta askeri bir darbe oldu. Ali Bongo Ondimba yönetimi sona erdi ve darbeyle 55 yıllık Bongo iktidarı devrildi.
Fransa, 2022'de Mali ve Orta Afrika Cumhuriyeti'nden ve 2023'te diğer iki eski sömürgesi Burkina Faso ve Nijer'den askerlerini çekmek zorunda kaldı. Bu ülkeler Fransız şirketlerinin anlaşmalarını tek taraflı olarak feshetti.
Amerikalı senaryo yazarları ve oyuncuların katılımıyla, yaklaşık 5 aydır süren grev, 27 Eylül ‘de sona erdi. Senaristler ve oyuncular daha iyi ücret ve yapay zeka (AI) için bir çerçeve talep etmek üzere greve gitti. Sektörün son 60 yıldır gördüğü en büyük ve uzun toplu eylem olan grev nedeniyle film ve televizyon yapımları büyük ölçüde durdu.
Grev, ücret kazanımlarının yanı sıra, yapay zeka kullanımına yeni kısıtlamalar getirilmesiyle son buldu. Bu grev ABD ekonomisine en az 6 milyar dolara mal oldu.
İklim krizi: Sıcaklık rekoru ve yangınlar
Copernicus, Ocak ve Ekim 2023 arasındaki ortalama küresel sıcaklığın kayıtlardaki en yüksek sıcaklık olduğunu tespit etti. Bu sıcaklıklar nedeniyle kuraklık ve büyük yangınlar meydana geldi.
- Kanada, bu yıl 18,4 milyon hektardan fazla alanın yangından etkilendiği ve 200 bin kişinin yerinden olduğu orman yangınlarıyla kavruldu. 6 bin 500’den fazla yangın yüzünden 6 kişi hayatını kaybederken, ormanlardaki doğal yaşam büyük ölçüde tahrip oldu. Hayatını kaybeden doğal yaşam, milyarlarla ölçülüyor. Yangınlar sırasında 155 binden fazla kişi tahliye edildi.
- Yunanistan'ın Evros bölgesinde Avrupa Birliği'nde şimdiye kadar kaydedilen en büyük yangın çıktı. Yangında en az 26 kişi öldü. Eylül ayında sel felaketi Teselya'nın verimli ovalarını harap etti ve 17 kişinin ölümüne neden oldu.
- İtalya’nın kuzeyindeki Emilia-Romagna bölgesini sel felaketi vurdu. 21 farklı nehirde taşma meydana geldi. 2-3 Mayıs ve 16-17 Mayıs’taki yağışlar nedeniyle etkili olan sellerde toplam 17 kişi hayatını kaybetti. 50 bin kişi evlerinden oldu. Yedi ayda yağan yağmur, neredeyse birkaç gün içinde düştü.
- Libya'nın Derne bölgesinde 4000’den fazla kişinin hayatına son veren baraj patlaması ve sonrasında sel felaketi yaşandı. Daniel Siklonu’nun yarattığı kuvvetli fırtınalar, 10 Eylül’de Derne Barajı’nın patlamasına ve 30 milyon metreküp suyun serbest kalmasına neden oldu.
